İlk milyarderlərin gizli müəssisələri - SƏHƏR OXUSU

Dünyanın ilk milyarderləri yalnız böyük sərvət toplayan insanlar deyildi - onlar görünməyən, amma bütün iqtisadiyyatı dəyişdirən sistemlər qurdular. Rokfellerin logistika oyunu, Karnegini polad inqilabı və Morqanın maliyyə şəbəkəsi ABŞ-ın sənaye dövrünün əsas dayaqlarına çevrildi.

Con Rokfeller neftdən çox, nəqliyyata nəzarətin biznesin taleyini müəyyən etdiyini erkən başa düşmüşdü. O, dəmir yolları ilə xüsusi endirimli müqavilələr bağlayır, boru kəmərlərinə sərmayə yatırırdı. Nəticədə neftin daşınması ona məxsus sistem vasitəsilə həyata keçirilir, bazar payı sürətlə artırdı. Rokfellerin gizli gücü məhz bu logistika üstünlüyü idi.

Endryu Karnegi polad sənayesini tamamilə dəyişdirdi. “Bessemer prosesi”nin tətbiqi ona ucuz və sürətli istehsal imkanı verdi. Karnegi yalnız zavodları deyil, mədənləri, nəqliyyatı və satış şəbəkəsini də öz sisteminə daxil etdi. Bunun nəticəsində polad qiymətləri düşdü, ABŞ-ın infrastruktur quruculuğu sürətləndi və Karnegi sənaye inqilabının liderinə çevrildi.

Cey Pierpont Morqan isə kapitalın memarı idi. O, zəif şirkətləri birləşdirir, borcları yenidən qurur və sabit maliyyə axını yaradırdı. Onun qurduğu sistem böhran vaxtlarında bazarı sakitləşdirir, sənaye nəhənglərini ayakta saxlayırdı. “U.S. Steel” kimi nəhənglərin yaranması bu maliyyə şəbəkəsinin nəticəsi idi.

Bu üç liderin ortaq cəhəti bir idi: onlar görünən məhsulu deyil, görünməyən sistemi idarə edirdilər. Məhz buna görə biznes imperiyaları yalnız öz dövrlərinin yox, bugünkü iqtisadi düşüncənin də təməlini qoydu.

Mayya Hüseynova