BAKU Azərbaycan
26.03°C
  • USD
    1.7
  • EUR
    1.9265
  • RUB
    2.1007
  • TRY
    0.0438
  • GBP
    2.2837
65762

Avropa təcili maliyyə axtarışındadır. Transatlantik alyansın qismən dağılması qitənin müdafiə xərclərini ikiqat artırmasını tələb edə bilər. 

Valyuta.Az "Reuters"ə istinadla xəbər verir ki, bu vəsait milli büdcələr, Avropa İttifaqı (Aİ) fondları və bəlkə də yeni bir maliyyə mexanizmi vasitəsilə təmin edilməlidir. Bu prosesdə bir çox mövcud prinsiplər qurban veriləcək.  

Artan müdafiə xərcləri  

Avropanın müdafiə xərcləri sürətlə artır. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin üç il əvvəl Ukraynaya hücumu kifayət qədər ciddi təhlükə idi. İndi isə ABŞ prezidenti Donald Trampın ikinci dönəminin cəmi bir ayı tamam olsa da, onun Avropanın ABŞ-nin müdafiəsinə arxalana biləcəyinə dair şübhələr yaratması vəziyyəti daha da gərginləşdirib.  

Hazırda NATO-nun tələbi üzv dövlətlərin müdafiəyə ÜDM-in 2%-ni ayırmasıdır. Ötən il Avropanın NATO üzvləri kollektiv şəkildə bu hədəfə çatdılar, baxmayaraq ki, İtaliya və İspaniya kimi bəzi ölkələr bu göstəricidən geri qaldı.  

Rusiyaya cavab olaraq NATO üzvləri müdafiə xərclərinin ÜDM-in 3%-dək artırılmasını müzakirə edirdilər. Lakin Trampın son açıqlamaları – Ukraynanın müharibəyə başladığı və prezident Volodimir Zelenskinin diktator olduğu barədə yanlış iddiaları – avropalılara ABŞ-nin köməyi olmadan özlərini müdafiə etməli olduqlarını anlamağa vadar edib. Bu, xərclərin ÜDM-in 4%-dək yüksəldilməsini və hər il əlavə 420 milyard dollar tapılmasını tələb edə bilər.  

Bu, olduqca böyük məbləğdir, xüsusilə də nəzərə alsaq ki, Avropa bu səyləri ən azı on il ərzində davam etdirməli olacaq. Lakin əgər Avropa liderləri xalqlarını fədakarlıq etməyə inandıra bilsələr – bu, böyük bir "əgər"dir – qitə kifayət qədər zəngindir və lazımi vəsaiti toplaya bilər.  

Ortaq məqsədə çatmaq  

Avropanın əsas problemi təkcə müdafiəyə kifayət qədər vəsait ayırmaması deyil, həm də bölünmüş olmasıdır. Aİ təhlükəsizlik sahəsində həmişə məhdud rol oynayıb və "Brexit"dən sonra ən güclü hərbi qüvvələrindən birini – Böyük Britaniyanı – itirib. Üstəlik, Macarıstan kimi bəzi üzvlər Rusiyaya yaxın münasibət sərgiləyir, Avstriya isə neytrallığını qoruyur.  

Sənaye parçalanması da Avropanın müdafiə sektorunu zəiflədən amillərdəndir. Milli hökumətlər yerli istehsalçıları dəstəklədiyindən, regionda 15 müxtəlif döyüş tankı modeli mövcuddur, halbuki ABŞ yalnız bir modeldən istifadə edir. Bu, səmərəsiz istehsal sisteminə səbəb olur və tədqiqatlara kifayət qədər sərmayə qoyulmur. Əgər Avropa bu parçalanmış struktura əlavə vəsait yatırsa, milyardlarla dollar israf ediləcək və ciddi nəticə əldə olunmayacaq. Buna görə də müdafiə sistemində islahat aparmaq üçün birlik və kollektiv fəaliyyət vacibdir.  

Bu məqsədə çatmaq üçün Avropa bəzi prinsipial mövqelərindən imtina etməlidir. Almaniya "Aİ"nin ortaq borclanmasına qarşı olan mövqeyindən əl çəkməli, Fransa Avropanın hələ bir müddət ABŞ istehsalı olan silahları almağa davam edəcəyini qəbul etməlidir, Böyük Britaniya isə "Brexit"dən sonra Avropa ilə daha sıx əməkdaşlıq etməyə açıq olmalıdır. Həmçinin "Aİ" Macarıstan kimi maneə törədən üzvlərin təsirini məhdudlaşdırmalıdır.  

Əlavə tədqiqat və inkişaf xərcləri mülki sahələrə də müsbət təsir göstərə bilər. Məsələn, ABŞ-nin Müdafiə Qabaqcıl Tədqiqat Layihələri Agentliyi (DARPA) texnoloji inkişafa böyük töhfə verib. Lakin müdafiə xərclərinin əksəriyyəti iqtisadi baxımdan faydasız olur. Hökumətlər müəyyən müddət borclanaraq bu xərcləri maliyyələşdirə bilsələr də, nəticədə vergiləri artırmalı və ya digər xərcləri azaltmalı olacaqlar.  

"Aİ"nin mümkün həll yolları  

Əsas maliyyə yükünü milli hökumətlər daşıyacaq. Avropa Komissiyasının müdafiə xərclərinin "Aİ"nin borc və büdcə məhdudiyyətlərindən azad edilməsini təklif etməsi yaxşı xəbərdir. Lakin pis xəbər budur ki, Almaniya istisna olmaqla, demək olar ki, bütün Avropa ölkələrinin borc səviyyəsi artıq kifayət qədər yüksəkdir. "S&P Global" xəbərdarlıq edib ki, müdafiə xərclərinin artırılması suveren kredit reytinqlərinə mənfi təsir göstərə bilər.  

Bundan əlavə, yalnız milli xərclər Avropanı vahid məqsəd ətrafında birləşdirmək üçün kifayət etməyəcək. Əgər mərkəzləşdirilmiş fondlar yetərincə böyük olsa, onlar daha effektiv ola bilər. Bu vəsaitlər transmilli layihələrə yönəldilməklə yanaşı, milli hökumətlərin öz müdafiə xərclərini ümumi məqsədlərə uyğun istiqamətləndirməsi üçün şərt kimi qoyula bilər.  

"Aİ" səviyyəsində böyük məbləğdə vəsait toplamağın iki əsas yolu var. 

Birincisi, Avropa Komissiyasının istiqraz buraxmasıdır.

İkincisi isə Avro Böhranı zamanı yaradılan Avropa Sabitlik Mexanizminin ("ESM") yenidən təşkilidir.  

"ESM"in 422 milyard avroluq istifadə olunmamış potensialı var. Bu mexanizm öz əsas məqsədini qorumaqla yanaşı, beş il ərzində müdafiəyə təxminən 300 milyard avro ayıra bilər. Əgər kredit qaydaları yumşaldılsa, bu məbləğ daha da artırıla bilər. İdeal variant odur ki, bu vəsait milli hökumətlərə deyil, birbaşa Avropa Komissiyasına yönəldilsin ki, kollektiv fəaliyyətə töhfə versin. Bunun üçün isə müqavilələrin yenilənməsi tələb olunur.  

"Aİ"dən kənar həll yolları  

"Aİ" səviyyəsində atılan addımlar kifayət etməyəcək, çünki Böyük Britaniya və Norveç kimi "Aİ" üzvü olmayan ölkələr də Avropanın müdafiəsində əsas rol oynayır. Onların iştirakı üçün yeni maliyyə mexanizmi yaradılmalıdır.  

Bir ideya xüsusi "silahlanma bankı"nın qurulmasıdır. Bu bank Dünya Bankına bənzər şəkildə fəaliyyət göstərəcək və həm hökumətlərə, həm də müdafiə şirkətlərinə kreditlər verəcək. Müdafiə sektoruna investisiya etmək istəməyən investorlar üçün bu mühüm bir alternativ ola bilər.  

Bu təşəbbüs Böyük Britaniya, Polşa, Skandinaviya və Baltikyanı ölkələrdən ibarət kiçik bir qrupla başlaya bilər. İlkin kapital olaraq 10 milyard avro nəzərdə tutulur ki, bu da 100 milyard avro həcmində kreditlərin verilməsinə imkan yarada bilər.  

Rəhim

© Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır.
Mətndə səhv varsa, onu qeyd edib ctrl + enter düyməsini basaraq bizə göndərin.

Son xəbərlər

Film kimi dələduzluq: DSMF "əməkdaşı" kirayə ev tutdu, qazinin xanımını aldatdı

Harvard Universiteti Tramp Administrasiyasının qərarına görə məhkəməyə ÜZ TUTDU

Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu “Qida Təhlükəsizliyi Ayı” elan etdi®

“Windows” istifadəçilərinə xəbərdarlıq – Təhlükəli virus yayılıb

2028-ci ildə Azərbaycanda Avropa Siyasi Birliyinin Zirvə toplantısı keçiriləcək

Bu ölkə "Telegram"ı blokladı

Azərbaycanda 6 vəkil cəzalandırıldı

Ölkəmizdə “International HR Summit 2025” tədbiri keçirilib

1996-cı ilin "ÇEK"ləri satılıb - FOTO

Mərkəzi Bank rəhbərliyi nə qədər qazanır?

Zaminin maaşından borc nə qədər tutula bilər? - AÇIQLAMA

Sabah Bakının bu küçəsində avtomobillə hərəkət tam məhdudlaşdırılacaq

Təsadüfi fikri onu milyarder etdi

İdarə rəhbəri işdən çıxdı - Yeni təyinat

May ayının pensiyaları ödənildi

Mərkəzi Bankın yeni inzibati binasının inşasına 477 milyon manatdan çox pul xərclənib

Mərkəzi Bankın yeni inzibati binasının inşasına 477 milyon manatdan çox pul xərclənib

“Azərxalça”dan Aydan Salahovaya 100 min manatlıq sifariş

Qızıl dövr bitdi - Yeni dəyişiklik onların cibinə necə təsir edəcək?

Sürücülərin nəzərinə: Cərimələrlə bağlı yenilik olacaq

Gündə 1000 000 000 dollar qazanırlar - FOTO

"Apple"ın qapalı ekosistemi çatlayır: "Siri" üçün təhlükə zəngləri çalır

Şahin Əliyev yeni vəzifəyə təyin olundu

"Android 16" fotolarınızın üzərinə "yağış yağdıracaq"

TuranBank “Yaşıl ASAN” proqramı çərçivəsində ekoloji layihəni uğurla başa vurub®

İmkansızı hesabladılar: Pi ədədinin 300 trilyonuncu rəqəminə çatıldı

Dünyada ən çox hansı markanın qulaqlıqları satılır? - Açıqlandı

Xocalı aeroportunun yenidən fəaliyyətə başlaması təklif olunub

Xocalı aeroportunun yenidən fəaliyyətə başlaması təklif olunub

Bakıda icra başçısı məktəb direktorunu özünə müavin təyin etdi

II Türk Ticarət Sərgisi ilə bağlı mətbuat konfransı keçirilib

Bütün xəbərlər

Xəbərin mətnində orfoqrafik səhv var

Qeydinizi daxil edin