Dollar simvolunun maraqlı mənşəyi və qlobal təsiri

Dollar işarəsi ($) dünyanın ən tanınmış valyuta simvollarından biridir. Bəs bu universal simvol haradan yaranıb və necə olub ki, qlobal maliyyə gücünün vizual ifadəsinə çevrilib?
Tarixi mənbələrə görə, dollar simvolu İspan pesosunun qısaldılmış yazılışından yaranıb. “PS” kimi istifadə olunan bu ifadə zamanla “Ps” formasını alıb, daha sonra isə yalnız “S” hərfi qalıb və “P” hərfi onun içindən keçən şaquli xəttə çevrilib.

Valyuta.az xəbər verir ki, dollar simvolu böyük ehtimalla İspan pesosunun qısaltmasından yaranıb. Digər mənşə nəzəriyyələri mövcud olsa da, onların əksəriyyəti kifayət qədər sübutla dəstəklənmir. ABŞ-ın iqtisadi gücünün artması ilə dollar simvolu sadəcə pul nişanı deyil, güc, kapitalizm, sərvət və etimadın simvoluna çevrilib.

İspan pesosu və “dollar” adının mənşəyi

Corctaun Universitetinin siyasi elmlər üzrə dosenti Stefan Eich bildirir ki, “dollar” sözü XVI əsrdə Müqəddəs Roma İmperiyasında dövriyyədə olan iri gümüş sikkə - “Thaler” adından yaranıb. Sonradan bu anlayış İspan İmperiyasında “dollar” formasını alıb.
XVIII əsrdə İspaniya Şimali Amerikanın böyük hissəsinə nəzarət etdiyindən, əsas dövriyyə valyutası İspan pesosu idi. Onun rəsmi adı peso de ocho reales - yəni “səkkizlik gümüş sikkə” idi.
Tacirlər və səyyahlar bu valyutanı tez-tez “PS” kimi qısaldaraq yazırdılar. Zamanla bu yazılış “Ps” formasına, daha sonra isə müasir dollar simvoluna ($) çevrildi. 1875-ci ildə ilk ABŞ dollar əskinası buraxıldıqda, “$” işarəsi artıq geniş yayıldı.

Alternativ mənşə nəzəriyyələri:

İspan pesosu nəzəriyyəsi ən çox qəbul edilən izah olsa da, dollar simvolunun mənşəyi ilə bağlı başqa fikirlər də mövcuddur.
Ayn Rand özünün “Atlas Shrugged” əsərində dollar işarəsinin “United States” sözlərinin baş hərflərindən yarandığını iddia edirdi. Guya “U” hərfi zamanla yoxa çıxıb və yalnız “S” üzərindən keçən şaquli xətlər qalıb. Lakin bu fikir zəif sübutlara əsaslanır, çünki dollar simvolu ABŞ yaranmazdan əvvəl mövcud idi.

Digər məşhur nəzəriyyə Herkules sütunları ilə bağlıdır. Yunan mifologiyasına görə, Herkules İspaniya ilə Mərakeş arasındakı dağları yararaq iki sütun yaradıb. Bu sütunlar üzərindən dolanan “S” formalı lent bəzi İspan sikkələrində təsvir olunub.
Bundan əlavə, Portuqaliyada və onun müstəmləkələrində istifadə olunan “cifrão” simvolu dollar işarəsinə bənzəyirdi. Bu simvol əsasən onluq ayırıcı funksiyası daşısa da, gələcək valyuta simvollarına təsir göstərmiş ola bilər.

Dollar işarəsi sadəcə pul vahidi deyil. O, iqtisadi gücün, sabitliyin və kapitalizmin qlobal simvoluna çevrilib. ABŞ XIX əsrdən etibarən iqtisadi supergüc kimi formalaşıb, XX əsrdə isə beynəlxalq maliyyə sistemində dominant mövqeyini möhkəmləndirib.
1944-cü ildə Bretton Woods razılaşması ABŞ dollarını dünyanın əsas ehtiyat valyutası elan etdi. Bu qərar dolların beynəlxalq rolunu daha da gücləndirdi.
Dollar həm sərvət və maliyyə ambisiyasını, həm də Amerika həyat tərzini və “Amerika arzusu”nu təmsil edir. Bəziləri üçün bu azadlıq və imkanlar simvoludursa, digərləri üçün kapitalizmin sərt və maddiyyatçı tərəfini ifadə edir.

Valyuta brendinqi və simvolun gücü

Valyuta dizaynı yalnız estetik məqsədlərə xidmət etmir. O, maliyyə gücünü və legitimliyi nümayiş etdirən mühüm vasitədir. Pul, əslində, dövriyyədə olan bir simvoldur və onun etibarlılığı arxasında duran siyasi və iqtisadi gücdən asılıdır.
Bu məqam xüsusilə kriptovalyutalarda aydın şəkildə görünür. Məsələn, Bitcoin simvolunun (₿) dollar işarəsinə bənzəməsi təsadüfi deyil. Bu oxşarlıq dolların güc, sabitlik və etimad assosiasiyasından faydalanmaq məqsədi daşıyır.

Tənzilə Ağabalayeva