Mükəmməlliyətçi ilə işləmək də, anlaşmaq da çətindir - İnsan münasibətlərində keyfiyyət necə ölçülür?

Adil Alper Coşkun
      İnşaat mühəndisi, layihə meneceri

Hamımız insanıq. Rolumuz nə olursa olsun – sənətçi, texnik, mühəndis və ya rəhbər – hisslərimiz, gözləntilərimiz və məyusluqlarımızla mövcuduq. Adətən bu hisslərə emosional prizma ilə yanaşırıq. Halbuki məyusluğu texniki anlayışa çevirmək onun idarə olunmasını daha sağlam edə bilər.

Layihələrdə keyfiyyət belə tərif olunur: məhsul və ya xidmət, texniki şərtlərdə və çertyojlarda göstərilən tələblərə nə dərəcədə uyğundursa, bir o qədər keyfiyyətlidir. Uyğunluq varsa qəbul edilir, yoxdursa rədd olunur. Hətta bəzi hallarda məhsul tələbləri də aşır; buna "artıq dizayn" və ya "artıq nailiyyət" deyilir.

Eyni məntiqi insan münasibətlərinə də tətbiq etmək mümkündür. İnsanlar ətrafındakıları öz zehnində formalaşdırdığı şərtlərə əsasən qiymətləndirir. Bu şərtlər açıq deyilsə və ya qarşı tərəfin xəbərdar olmadığı gözləntilərlə doludursa, məyusluq qaçınılmaz olur. Mükəmməllikçi fərdlərin qəbul meyarları yüksək olduğuna görə onlarla işləmək də, anlaşmaq da çətinləşir. Buna görə də tez-tez deyilir: "Mükəmməl, yaxşı olanın düşmənidir".

Əgər münasibətlərdə daha sağlam olmaq istəyiriksə, gözləntilərimizi sadələşdirməli, ölçülə bilən və aydın hala gətirməliyik. İş həyatında bu, təşkilati qurumların vəzifə təsvirləri ilə mümkündür. Lakin vəzifə təsviri olsa belə, əməldə işlər çox zaman bu təsvirlərlə deyil, insan xarakterləri ilə yönlənir. Qarşıdurmadan yayınan və ya işinə önəm verməyən şəxslər müəyyən edilmiş çərçivələrin həyata keçirilməsinə mane olur.

Təşkilati uğurun əsas açarı doğru rəhbərlərin seçilməsidir. Bu seçim əksər hallarda rəhbərin xarakterini əks etdirir, lakin əsl düzgün yanaşma rəhbəri işin ehtiyaclarına uyğun seçməkdir. Bir işin müqavilədə yazılmasa belə, sertifikatlı mütəxəssisə ehtiyacı varsa, bu investisiya edilməli və uzunmüddətli faydaları nəzərə alınmalıdır. Keyfiyyətli bir əməkdaş maaşının beş qatı qədər qazanc və ya heç olmasa nüfuz gətirə bilər.

Yaxşı bir komanda yalnız işi başa çatdırmaz; şirkətə vizyon qazandırar, yeni imkanlar yaradar. Bu cür strateji qərarlar qərar verənin uzaqgörənliyi ilə bağlıdır. İşlər mürəkkəbləşdikcə bu işləri idarə edəcək vizyon sahibi liderlərə daha çox ehtiyac yaranır. Lakin belə liderlər azlıq təşkil edir; cəmiyyətin bəlkə də yalnız 20 faizini. Onlar gələcəyi əvvəlcədən görürlər, lakin fikirlərini vaxtından əvvəl bildirsələr, "tez ötən xoruz" misalında olduğu kimi sistemdən kənarlaşdırıla bilərlər.

Bu səbəbdən belə rəhbərlərə tövsiyəm budur: diplomatiyanı və yazılı olmayan ünsiyyət dilini öyrənin. Lakin heç bir strategiya riski tamamilə aradan qaldırmaz. Risk – ya böyük itki, ya da böyük qazanc deməkdir. Mənim seçimim, itkisi məhdud, qazancı yüksək olan risklərdən yanadır. Ancaq bu cür addımlardan sonra bir müddət geri çəkilib müşahidə etmək, “masanı izləmək” də unudulmamalıdır.

Çünki bu rəhbərlərin ən vacib resursu zehn və bədən sağlamlığıdır. Bu sağlamlıq qorunmadıqda nə qərarların keyfiyyəti olar, nə də davamlı uğur. Daxili tarazlığı qorumaq üçün hobilərə, təbiətə, ailəyə zaman ayırmaq vacibdir. Zaman-zaman yoxluq hissi yaşamaq insanın öz dəyərini yenidən anlamasına imkan yaradır.

Unutmayın: bir sistemi yavaşlatmaq asandır, amma sürətləndirmək çətindir. Çünki sistemin bir dişlisi yavaşladıqda, bütün sistem yavaşlayır. Sürətlənməsi üçün isə bütün dişlilər ahənglə işləməlidir. Buna görə də obyektiv analizlər, müntəzəm hesabatlar və dövri yoxlamalar vacibdir.
Təzyiq olacaq və olmalıdır da. Lakin bu təzyiq – davamlı, amma ölçülü olmalıdır.