Vergini ödəməyənləri hansı cəza gözləyir?

Qarşıdan gələn vergi mövsümünü nəzərə alaraq bu dəfə Kanadada vergilər haqqında yazmaq qərarına gəldik. Ola bilər ki, sizin üçün nə qədər vergi ödəyəcəyinizi hesablamaq bir qədər çətin görünə bilər. Amma Kanadadakı vergiləri bacardığımız qədər asan dildə izah etməyə çalışmışıq.

Valyuta.Az "Canazerbaijan.com"un vergi sistemi təhlililini təqdim edir: 

Kanadada 2 cür vergi var.

- Federal hökumət səviyyəsində toplanan vergilər
- Əyalətlər (yerli hökumətlər) səviyyəsində toplanan vergilər

2025-ci il üçün Federal Vergi Dərəcələri

Kanada Vergilər Nazirliyi (CRA) 2025-ci il üçün federal verginin məbləğini aşağıdakı kimi yeniləyib:

15%  – ilk 57,000 CAD gəlir üçün
20.5% – 57,000 CAD – 113,000 CAD arasında gəlir üçün
26% – 113,000 CAD – 176,000 CAD arasında gəlir üçün
29% – 176,000 CAD – 250,000 CAD arasında gəlir üçün
33% – 250,000 CAD-dan yuxarı olan gəlir üçün

Vergi dərəcənizi necə müəyyənləşdirməli?

Əldə etdiyiniz bütün gəlir deyil, sizə qalan xalis gəlir vergi dərəcəsinə daxildir. Yəni hökumət əldə etdiyiniz xalis gəlirinizdən vergi tutur.

Vergiyə cəlb olunan gəlirinizi bildikdən sonra, müvafiq olaraq federal və əyalət səviyyəsində vergi tutulmaları tətbiq edilir. Unutmayın ki, vergi dərəcəniz, T1 Gəlir Vergisi Bəyannamənizdə bildirdiyiniz gəlirə və həmin il yanvarın 1-dən dekabrın 31-nə qədər olan dövrdə yaşadığınız əyalət və ya ərazidən asılıdır.

Əgər 31 dekabrdan əvvəl başqa bir əyalətə və ya əraziyə köçsəniz, vergiləriniz, ilin sonuncu günü yeni yaşadığınız yerin vergi dərəcələrinə görə hesablanacaq.

Ümumi “orta vergi dərəcəniz” həm federal, həm də əyalət gəlir vergilərinin birləşməsidir. Belə ki, bu dərəcələri toplayaraq ümumi vergi yükünüzü aydın şəkildə görə bilərsiniz.

2025-ci il əyalətlər üzrə vergi dərəcələri

Federal vergilərdən əlavə, 31 dekabr tarixinə qədər yaşadığınız ərazi üzrə əyalət üzrə  vergiləri də ödəməlisiniz. Aşağıdakı cədvəldə 2025-ci il üçün əyalətlər üzrə vergi dərəcələrini görə bilərsiniz:

Vergiləri necə hesablayaq?

Deyək ki, Britiş Kolumbiya (British Columbia) əyalətində yaşayan Əkbər adlı şəxsin vergiyə cəlb olunan xalis gəliri 60,000 CAD-dır. Gəlin, Əkbərin nə qədər vergi ödəyəcəyinə diqqət yetirək. Federal hökumətə ödədiyi vergidən başlayaq.

1. Federal verginin hesablanması

Vergiyə cəlb olunan 60,000 CAD-ın ilk 57,000 CAD-ından 15% vergi tutulur ki, bu da 8,550 CAD edir. 60,000 CAD-ın yerdə qalan 3,000 CAD-ından isə 20,5% vergi tutulur ki, bu da 615 CAD deməkdir. Beləliklə, Əkbərin ümumi federal vergisi belə olacaq: 8,550 CAD + 615 CAD = 9,165 CAD.

2. Əyalət üzrə vergi

Britiş Kolumbiyada Əkbərin əyalət vergisi aşağıdakı kimi hesablanacaq:

- İlk $48,500 CAD-dan 5.09% vergi tutulacaq ki, bu da $2,467.65 CAD edir.

- Yerdə qalan 11,500 CAD-dan (60,000 CAD- 48,500 CAD) 7.72% vergi tutulacaq ki, bu da 885.80 CAD-a bərabərdir.

Beləliklə, Əkbərin əyalət üzrə vergisi aşağıdakı kimi olacaq:

2,467.65 CAD + 885.80 CAD = 3,353 CAD

3. İndi isə Əkbərin Federal və əyalət üzrə ödəməli olduğu ümumi gəlirə nəzər yetirək:

Ödəməli olduğu federal və əyalət vergisini toplayaq:

9,165 (federal vergi) + 3,353 CAD (əyalət vergisi) = 12,518.45 CAD

Beləliklə, bir il ərzində təmiz gəliri 60,000 CAD olan Əkbər həmin il üçün 12,518 CAD vergi ödəməlidir. Bu da ümumilikdə onun gəlirinin təxminən 21%-i deməkdir.

Vergi kreditləri və azaldılmalar

Vergi kreditləri və azaldılmalar vergi ödənişinizi azalda bilər. Bunların ikisini də nəzərdən keçirin:

Vergi Kreditləri (Tax Credits)

Vergi kreditləri geri qaytarılan və qaytarılmayan ola bilər. Geri qaytarılmayan vergi kreditləri ödədiyiniz vergini azaldır, amma artıq qalan məbləğ geri qaytarılmır. Geri qaytarılan vergi kreditləri isə, ödədiyiniz verginin üzərində qalan məbləğ şəklində geri qaytarılır.

Vergi Azaldılmaları (Tax Deduction)

Azaldılmalar vergiyə cəlb olunan gəlirinizi azaldır, bu da ödəyəcəyiniz verginin məbləğini aşağı salır və daha aşağı vergi ödəməyinizə səbəb olur. Məsələn, təqaüd üçün yığdığınız RRSP, həmkarlar təşkilatlarına və uşaq baxçasına ödədiyiniz xərclər gəlirinizdən çıxılır və yerdə qalan məbləğ vergiyə cəlb edilir.

Vergini ödəyə bilməyəndə…

Əgər vergini tam şəkildə ödəyə bilmirsinizsə, Vergilər Nazirliyi (CRA) sizə ödəmə planı hazırlayır, yəni vergini hissə-hissə ödəyirsiniz. Amma ödəmədiyiniz məbləğin üzərinə faiz gəlir. Vergini ödəmədiyiniz halda, CRA əmlakınızı müsadirə edə, yaxud sizi məhkəməyə verə bilər.