Redaktor
Səudiyyə Ərəbistanında startap qurmaq: Aydana Aytuarovanın təcrübəsi
Aydana Aytuarova,
Almatı, “Porte Tech”in CEO-su
“Porte Tech” otellər üçün rəqəmsal resepsiya həllidir. Bizim məhsul B2B2C formatında işləyir və otellərə onlayn qeydiyyat (check-in) və çıxış (check-out) imkanı yaradır. Qonaqlar resepsiyaya yaxınlaşmadan otağa daxil ola, yemək, ləvazimat, SPA və digər xidmətləri sifariş edə bilirlər.
Hazırda 21 otellə əməkdaşlıq edirik ki, bu da təxminən 3000 otaq deməkdir. Artıq Səudiyyə Ərəbistanı və Qazaxıstanda fəaliyyət göstəririk. Hər iki ölkədə orta seqmentli otellərlə işləyirik. “Radisson”, “Renaissance”, “Best Western” kimi tanınmış otel şəbəkələri ilə yanaşı, yerli brendlərlə də əməkdaşlığımız var.
Bazar fərqləri
Qazaxıstanda turizm bazarı nisbətən kiçikdir. Otellərin daxilindəki xidmətlərə xərclər qənaətbəxşdir, lakin Yaxın Şərq bazarları ilə müqayisədə yetərli deyil. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanında orta qida çeki beş dəfə yüksəkdir. Bu da eyni xidmətlə daha çox gəlir əldə etməyə imkan verir.
Lakin məqsəd yalnız maliyyə deyildi. Məhsulumuzu əvvəlcə yerli bazarda test edib, sonra daha böyük bazarlara çıxmaq istəyirdik. Araşdırmalar göstərdi ki, Səudiyyə Ərəbistanı “Vision 2030” strategiyası çərçivəsində aktiv transformasiya dövründədir və qonaqpərvərlik sahəsində qlobal lider olmağa çalışır.
Hazırda “istirahət” deyiləndə ağla “Dubay” gəlsə də, 2030-cu ilə qədər bu mövqeni böyük ehtimalla Səudiyyə Ərəbistanı tutacaq. Ölkədə yeddi yeni şəhər tikilir, “FIFA” və “EXPO” kimi tədbirlərin keçirilməsi planlaşdırılır, yeni metro sistemi istifadəyə verilib. Məkə və Mədinəyə hər il milyonlarla insan səfər edir ki, bu da ölkənin turizm potensialını artırır.
Startap ekosistemi
Səudiyyə Ərəbistanının startap ekosistemi daha inkişaf edib. Qazaxıstanda “Pre-Seed” və “Seed” mərhələlərində sərmayə tapmaq mümkündür, lakin “Series A” mərhələsindən sonra maliyyə cəlb etmək çətinləşir. Bu, bütövlükdə Mərkəzi Asiya üçün xarakterikdir.
“GCC” ölkələrində isə bütün mərhələlər üzrə investorlar mövcuddur. Bu, ciddi üstünlükdür, lakin bazar yenidir. ABŞ-da rəqabət daha güclüdür, lakin həm startapların, həm də investorların sayı çoxdur.
Mərkəzi Asiyadan olan startapların tez-tez düşündüyü kimi, “Səudiyyədə pul çoxdur və dərhal veriləcək” yanaşması reallığa uyğun deyil. Yerli fondlar çoxsaylı müraciət alır və yalnız güclü layihələri seçirlər. Orada qadın sahibkarlar üçün də dəstək proqramları var. Şəxsi təcrübəmdə cinsiyyətə görə heç bir çətinlik yaşamamışam.
Qazaxıstan təcrübəsi
Qazaxıstanda da güclü ekosistem formalaşır. Artıq gec mərhələ üçün 100 milyon dollarlıq fond yaradılıb. Bəzən startaplar düşünür ki, subyektiv yanaşmalar səbəbindən sərmayə ala bilmirlər. Əslində, bu, kiçik bazarlarda normaldır. Bundan əlavə, “venture capital” yeganə yol deyil. Əgər sərmayə cəlb edə bilmirsinizsə, bu, məhsulunuzun ənənəvi biznes modelinə uyğun olduğunu göstərə bilər — bu da normaldır.
Tövsiyələr
Bu regionda uğur qazanmaq istəyən startaplar üçün “lokallaşma” vacibdir. Biz akselerasiya proqramında iştirak etdik və orada iştirakçıların əksəriyyəti ərəb ölkələrindən idi. Səudiyyə bazarına daxil olmaq asan deyil və hər şeyin tez baş verəcəyi düşüncəsi yanlışdır.
Ərəb dili mühüm rol oynayır. Bizim məhsulda avtomatik tərcümə funksiyası var və bu, istifadəçilər üçün əsas üstünlükdür. Məkə və Mədinədə fəaliyyətə başlayarkən interfeysi sadələşdirdik, iri şəkillər əlavə etdik — bu, sonradan bütün bazarlarda standart halına gəldi.
Ərəb auditoriyası üçün xüsusi interfeys hazırlanmalıdır: sağdan sola oxuma, əks istiqamətdə sürüşdürmə və s. Lakin qərb UX-ına alışmış əcnəbi istifadəçilər üçün sadə tərcümə yetərlidir.
Gələcək planlar
Özbəkistanda artıq şirkət açmışıq. Orada otel otaqlarının sayı sürətlə artır, turizm inkişaf edir və yeni hava limanı tikilir.
“GCC” ölkələrində isə Qətər, Oman, Bəhreyn və daha sonra “BƏƏ” bazarına çıxmağı planlaşdırırıq. BƏƏ-yə dərhal daxil olmaq niyyətində deyilik; əvvəlcə digər ölkələrdə mövqeyimizi möhkəmləndirmək istəyirik.
