Bazar günü, sentyabrın 10-da NASA-nın OSIRIS-REx kosmik gəmisi qısa müddətə qanadlarını işə salıb və istiqamətini Yer kürəsinə doğru çeivirib. 

Valyuta.az xəbər verir ki, onun sentyabrın 24-ü bazar günü Bennu asteroidindən qaya və toz nümunələri daşıyan kapsulunu 63.000 mil (təxminən 102.000 kilometr) hündürlükdən Yerə atacağı gözlənilir.

Bu kiçik, lakin kritik orbit korreksiyası manevri olmasaydı, kosmik gəmi və onun asteroid yükü sadəcə olaraq Yer kürəsinun yanından keçmiş olacaqdı. Bununla belə, indo onun Kaliforniya sahillərində atmosferə daxil olacağı proqnozlaşdırılır.

Ekipajsız kosmik gəmi Yerə yaxın olan asteroidi ziyarət etmək üçün son 7 il ərzində kosmosda təxminən 7 milyard km qət edib və hədəfi Bennuya çatıb. 2020-ci ilin oktyabr ayında o, təxminən 60 qram (təxminən bir fincan ölçüsündə) nümunə toplayıb.

Kosmik gəmi hazırda təxminən 23.000 km/saat sürətlə Yerə doğru hərəkət və nümunəni "evə" gətirməyə çalışır. Müəyyən bir sürət və bucaqla hərəkət edən kapsul buraxıldıqdan təxminən 13 dəqiqə sonra Solt Leyk Sitidən cənub-qərbdə, ABŞ Müdafiə Departamentinin Yuta Test və Təlim Poliqonunda əvvəlcədən müəyyən edilmiş əraziyə (58 kilometrə 14 kilometr) enəcək.

NASA-nın layihə meneceri Riş Burns deyir: “Bu, bir basketbol meydançası uzunluğundan dart oxu atmağa və hədəfi vurmağa bənzəyir".

Əgər bu işə yarayarsa, OSIRIS-RRx Yerə asteroid nümunəsini gətirən ilk ABŞ missiyası olacaq.

OSIRIS-REx missiyasının məqsədi nədir?

OSIRIS-REx 8 sentyabr 2016-cı ildə Floridadan buraxılıb. 4,5 milyard yaşlı Bennudan nümunələr götürən kosmik gəmi 2021-ci ilin mayında Yerə qayıtmağa başlayıb.

NASA-nın 800 milyon dollarlıq büdcəli OSIRIS-Rex missiyasının məqsədi Bennu asteroidindən nümunələr toplamaq və laboratoriya tədqiqatları üçün Yerə gətirməkdir.

1969-1972-ci illər arasında Apollon missiyaları tərəfindən toplanan Ay torpağından bəri NASA Yerə belə kosmik xatirə gətirməyib. Yaponiyanın JAXA kosmik agentliyi İtokava və Ryuqudan iki dəfə kiçik asteroidlərin nümunələrini toplayıb.

Nümunəni Yerə çatdırmaq üçün tələb olunan manevrlər seriyası da daxil olmaqla, kosmik gəmiyə əmrlərin göndərildiyi missiyanın idarə edilməsi mərkəzi Koloradoda Lockheed Martin-də yerləşir.

Bennu haqqında nə bilirik?

Qədim Misir tanrısının adını daşıyan Bennu 1999-cu ildə kəşf edilmiş asteroiddir. Diametri 492 metr olan Bennu planetlərlə müqayisədə çox kiçikdir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Empire State Building-dən yalnız bir qədər hündürdür. Bu karbonla zəngin kosmik qaya su damcısına bənzəyir və öz mikroqravitasiyası ilə çətinliklə birləşən çınqıl və qayalardan ibarətdir.

Arizona Universitetinin komandasının rəhbəri Dante Lauretta deyir: "Mən Bennunu kosmosda üzən kiçik bir dağ kimi düşünməyi xoşlayıram".

Bennuya "hiyləgər asteroid" ləqəbi verilir, çünki bu, missiya boyunca komandanı təəccübləndirməyi bacarıb. Alimlər kosmik gəminin üç il əvvəl nümunələr toplamaq üçün yerə enərkən bərk səthlə qarşılaşacağına inanırdılar, lakin belə olmayıb: Səth gözlədiklərindən daha mayedir.

Bennu bu missiya üçün seçilib, çünki o, karbonla zəngindir, yəni həyatın kimyəvi əsasını ehtiva edə bilər. Eyni zamanda, növbəti əsr ərzində Yerə dəymə ehtimalı çox zəifdir. Asteroid haqqında öyrənmək, lazım gələrsə, onu yönləndirmək səylərinə kömək edə bilər.

NASA niyə asteroid nümunəsi topladı?

NASA alimləri günəş sistemimizin təxminən 4,6 milyard il əvvəl formalaşmasından qalan zibil olan asteroidləri öyrənməkdə böyük maraq göstərirlər. Çünki bu köhnə kosmik qayalar bizə bütün günəş sisteminin təkamülü haqqında ipucu verə bilər.

Qrup Bennudan alınan nümunəni araşdıraraq, üzvi maddələrin necə əmələ gəldiyi, Yer üzündə həyatın necə yaranması kimi mühüm suallara cavab tapmağa hazırlaşır.

Paşa Məmmədli