Azərbaycanda nisbətən yaşlı insanların və universiteti yeni bitirmiş məzunların layiqli iş tapmaq problemi var. Vaxtaşırı bu problem müzakirə olunsa da, öz həllini tapmamış qalır.

Bəs problemin kökündə nə dayanır, vəziyyət yaxşıya doğru gedir, yoxsa? Ali təhsil ocaqlarımız ölkənin əmək bazarındakı durumu nə dərəcədə ciddiyə alır?

"Azərbaycan kimi ölkələrdə iş tapmaqla bağlı problemlər həm gənclər, həm də nisbətən yaşlı insanlar üçün ciddi bir sosial-iqtisadi məsələdir".

Bu sözləri Musavat.com-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib. Ekspert qeyd edib ki, bu problem özünü müxtəlif yaş qruplarında fərqli formalarda göstərir və hər yaş qrupunun iş axtarma prosesində fərqli maneələrlə üzləşir:

"Ölkədə 50 yaşdan sonra iş tapmaq problemi var. 50 yaş və yuxarı yaşlı insanlarda iş tapma çətinliyinin bir səbəbi texnologiyanın və biznes tələblərinin sürətlə dəyişməsidir. Bu yaş qrupundakı şəxslər müəyyən bir dövrün tələblərinə uyğunlaşsalar da, yeni texnologiya və bacarıqları öyrənmək üçün vaxtları və resursları kifayət qədər olmaya bilər. Bu, onları işəgötürənlərin gözündə az uyğun olan namizədlər siyahısına salır.

İşəgötürənlər tez-tez yaşlı namizədlərin enerjisinin az olduğunu və uzun müddət işləmək motivasiyasının aşağı olacağını düşünürlər. Lakin bu stereotiplər çox vaxt əsassız olur. Çünki bu yaş qrupundakı şəxslər daha təcrübəli və işə sadiq olurlar.

Bir çox sahələrdə işəgötürənlər sürətli uyğunlaşma, yüksək texnoloji biliklər və çeviklik tələb edir. Yaşlı nəsil isə bəzən bu bacarıqlara yiyələnmək üçün əlavə kurslar və təlimlərə müraciət etməlidir, lakin maliyyə çətinlikləri və vaxt məhdudiyyətləri bu prosesi çətinləşdirir".

Ekspert gənclərin iş tapmaq problemindən də danışıb:

"Universitet məzunları üçün ən böyük problemlərdən biri iş axtarışı zamanı onlardan təcrübə tələb olunmasıdır. Bu paradoksal vəziyyətdə gənclər hələ işlə təmin olunmadan təcrübə qazanmaq məcburiyyətində qalırlar. Təcrübə tələb edən iş yerləri isə çox vaxt qeyri-rəsmi və ya aşağı maaşlı təcrübə proqramları təklif edir ki, bu da gənclərin real əmək bazarında öz yerini tapmasını çətinləşdirir.

Azərbaycanın ali təhsil müəssisələri əmək bazarının tələblərini nəzərə alaraq məzunlarını hazırlamaqda çətinlik çəkir. Tədris proqramları çox vaxt real iş bazarındakı bacarıqlardan uzaq olur, yəni universitetlərdə öyrədilən nəzəri biliklər əmək bazarında tətbiq edilən praktiki bacarıqlarla uzlaşmır".

Kamran Əsədov deyir ki, bölgələrdə yaşayan gənclər Bakıda və digər böyük şəhərlərdəki iş bazarına çıxış əldə etməkdə daha böyük çətinliklərlə üzləşir:

"Bu da həmin bölgələrdə iş imkanlarının azlığı ilə bağlıdır. Nəticədə, iş tapmaq üçün ya şəhərə köçməli olurlar, ya da işsizliklə qarşı-qarşıya qalırlar.

Bəs vəziyyətdən çıxış yolu nədir?

Azərbaycandakı ali təhsil müəssisələri real əmək bazarının tələblərini tam qarşılamır. Təhsil proqramları və işəgötürənlərin tələb etdiyi praktiki bacarıqlar arasında uçurum var. Nəzəriyyə ilə təcrübənin optimal tarazlığı qurulmalıdır. Universitetlərin işəgötürənlərlə sıx əməkdaşlıq etməsi və tələbələrə işəgötürənlərin gözləntilərinə cavab verən bacarıqlar qazandırması vacibdir.

İnternship və praktika proqramlarının genişləndirilməsi: Məzunların iş təcrübəsi qazanması üçün universitetlərin işəgötürənlərə və dövlət qurumlarına təcrübə proqramları təşkil etməsi və tələbələrə təcrübə qazanmaq üçün real imkanlar yaratması zəruridir. Beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan "dual təhsil" (universitetdə nəzəri dərslər və iş yerlərində praktika birgə) modeli Azərbaycanda da tətbiq oluna bilər.

İşəgötürənlərin təcrübəsiz gəncləri işə qəbul etməkdən çəkinməmələri üçün dövlət səviyyəsində stimullaşdırıcı tədbirlər görülməlidir. Bəzi Avropa ölkələrində işəgötürənlərə gənc işçiləri işə götürməyi asanlaşdırmaq üçün vergi güzəştləri tətbiq olunur. Bu model Azərbaycanda da tətbiq edilə bilər".

Kamran Əsədov bu məsələdə valideynlərin və məktəblərin rolundan da danışıb:

"Valideynlər və məktəblər gəncləri əmək bazarının tələblərinə uyğun karyera istiqamətində yönləndirməli, onlara real bazar şəraitini izah etməlidirlər. Azərbaycanda karyera yönləndirilməsi sahəsi zəif inkişaf edib, bu sahənin inkişafı həm gənclərin karyera seçiminə, həm də iş tapmaq şanslarına müsbət təsir göstərə bilər.

Beləliklə, Azərbaycan əmək bazarında həm gənclər, həm də yaşlı insanların iş tapmaq problemi davam edir və bu problemlərin aradan qaldırılması üçün müxtəlif səviyyələrdə tədbirlər görülməlidir. Ali təhsil müəssisələrinin əmək bazarının real tələblərinə uyğunlaşması, işəgötürənlərin daha açıq olması, gənclərin təcrübə qazanma imkanlarının genişləndirilməsi və yaşlı işçilərin biliklərini yeniləməsi üçün təlim proqramlarının yaradılması bu problemlərin həllinə kömək edə bilər. Dövlət və işəgötürənlər arasında əməkdaşlıq, təhsil və iş təcrübəsinin tarazlığı uğurlu bir əmək bazarı yaratmaq üçün vacib addımlardır".