İnformasiya texnologiyaları üzrə mühəndis Araz Əhmədov xüsusi olaraq valyuta.az üçün yazır…

Hər gün texnoloji yeniliklərin şahidi oluruq ki, bu yeniliklərin çoxu məhz süni intellekt yönümlüdür. Beləliklə, yaxın 10-15 il ərzində texnoloji irəliləyişləri proqnozlaşdırmaq spekulyativ ola bilər, lakin texnoloji innovasiyanın trayektoriyasına əsasən, bir neçə potensial inkişaf gözlənilə bilər ki, məhz yaxın 10 və 15 ildə gözlənilə bilən bəzi texnoloji yenilikləri təqdim edirəm:

* İnsana bənzər süni intellektin (AI) reallaşması kimi böyük texnoloji irəliləyişlər, daha sürətli kompüterlər, insan səs və təsvirinin daha yaxşı tanınması, eləcə də daha ağıllı proqram təminatı "AI"-ni daha inandırıcı etməklə yanaşı, hətta ola bilsin ki, "Turing" sınağından da keçirə bilsin. Bu, o deməkdir ki, süni intellekt insan kimi söhbət etməklə oyunlarda, filmlərdə və s. virtual köməkçi kimi canlı personajları da əvəz etsin;

* Mesajlaşma proqramları (social networks) daha təkmil "AI" funksiyalarını birləşdirə bilər ki, bu zaman onlar söhbətləri daha intuitiv başa düşə, cavab verə, tapşırıqların yerinə yetirilməsinə kömək edə, fərdiləşdirilmiş tövsiyələr təqdim edə bilərlər;

* VR qulaqlıqları (headsets) insanın nə düşündüyünü hiss etməklə beyin-kompüter interfeysi sayəsində hər şeyi yalnız düşünməklə idarə etməyə imkan verə bilər;

* "IBM" və "Google"un 1 milyon kubitlik kvant (quantum) kompüterləri ixtira edəcəyi gözlənilir. Bu böyük ixtira problemlərin həll edilməsini, "machine learning"i təkmilləşdirməyi və təbiətin incəliklərini kiçik miqyasda öyrənməni təşkil edəcəkdir. Bu ixtira süni intellektə, maliyyə modelləşdirməsinə, dərmanların kəşfinə, hava şəraitinin (iqlimin) daha dəqiq proqnozlaşdırılmasına, kibertəhlükəsizliyin daha dərin təmin edilməsinə və s. daha böyük müsbət təsir göstərə bilər;

* İnsanın bədən hissələrini (orqanları) yaratmaq üçün "3D" çapdan (print) istifadə edilməyə başlanıla bilər. Təsəvvür edin ki, qan damarları və toxumaları yaratmaq üçün hüceyrə təbəqələri kiçik dəqiqliklə çap ediləcəkdir. Əvvəlcə daha sadə orqanlar, zaman keçdikcə isə insan bədənindəki bir çox (mürəkkəb) orqanların da çap edilməsi müşahidə oluna bilər;
* "Alzheimer", insult və ya bu tipli xəstəlikləri sağaltmaq üçün süni beyin implantlarından istifadə edilə bilər. Bu implantlar beynin hipokampus kimi kiçik hissələrini köçürərək (copy) və qısamüddətli xatirələri uzunmüddətli yaddaşa çevirəcəkdir. Süni beyin implantları zədələnmiş sahələri əvəz etməklə onların funksiyalarını analiz edəcək və boşluqların olduğu yerlərə siqnalları ötürəcəkdir;

* Kvant (quantum) internetinin ilk versiyası üzə çıxa bilər;

* Texnologiyadakı gündəlik və daimi olan irəliləyişlər 100 milyard neyron da daxil olmaqla bütün insan beyninin ətraflı modellərini yaratmağa imkan verə bilər. Beyni neyron səviyyəsində skan etmək və xəritələşdirmək mümkün olsa da, böyük həcmdə olan məlumatdan onun funksiyalarını tam başa düşmək daha çox vaxt apara bilər. Bu irəliləyiş beyinlə əlaqəli müxtəlif problemlərə yeni həll yolları aça bilər və beyni texnologiya ilə təkmilləşdirmək, beyin-kompüter interfeysləri vasitəsilə virtual obyektləri idarə etmək, insan və texnologiya arasında yaddaşı (memories) ötürmək kimi maraqlı imkanlara qapı aça bilər;

* Gələcəkdə, "6G"nin "5G"ni əvəzləməsi, internet sürətini 100 dəfəyə qədər artıraraq saniyədə 1 terabayta çatacağını müşahidə edə bilərik. Bu sadəcə bir saniyəyə 142 saat “Netflix” filmlərini əldə etmək kimi super sürətli yükləmələr deməkdir. Beləliklə, qeyd etmək vacibdir ki, bu proqnozlar spekulyativdir və texnoloji irəliləyişlər sosial dəyişikliklər də daxil olmaqla müxtəlif amillərə tabedir.