Azərbaycanda son illərdə bank sektorunda müsbət inkişaf tendensiyası müşahidə olunsa da, bu sektorla bağlı hələ də narazılıqlar qalmaqda davam edir. 

Xüsusi ilə əhali arasında ən çox narazılıq doğuran məsələlərdən biri istehlak kreditlərinə tətbiq edilən yüksək faiz dərəcələridir. 

Hazırda ölkəmizdə bu kreditlər üzrə faiz dərəcələri orta hesabla 15-25% arasında dəyişir.

İstehlak kreditlərinin məqsədi əhalinin qısa və orta müddətli ehtiyaclarını qarşılamaq, iqtisadi aktivliyi artırmaq və bazarda dövriyyəni canlandırmaq olsa da,  faiz dərəcələrinin çoxluğu vətəndaşlar üçün kreditlərin əlçatanlığını azaldır. Bu kreditləri həm riskli, həm də əlverişsiz edir. 

Bəs Azərbaycanda istehlak kreditlərinin faiz dərəcələri niyə yüksəkdir? Bu vəziyyət iqtisadiyyata necə təsir edir?

Mövzu ilə bağlı Valyuta.az-a danışan bank məsələləri üzrə ekspert Cəfər İbrahimli bildirib ki, istehlak kreditlərinin faizinin kommersiya kreditlərindən yüksək olması normaldır. Bunun da müxtəlif səbəbləri var:

“Həm istehlak kreditlərinin idarə olunması ilə bağlı xərclər çoxdur. Rəqəmlər və müştəri sayı çox olduğundan onların idarə olunmasında daha çox resursdan istifadə olunur. Bu da xərclər artdıqca, kreditin faizlərinin artmasına səbəb olur.

İkinci səbəb isə risklərdir. Fiziki şəxslərlə bağlı istehlak kreditlərinin riski kommersiya kreditləri ilə müqayisədə daha yüksək hesab olunur. Bütün bunların hamısı, Mərkəzi Bankın tətbiq elədiyi istehlak kreditləri ilə bağlı ehtiyyat normalar və  digər faktorlar faizlərin yüksək olmasına gətirib çıxarır”. 

İstehlak kreditləinin faizlərinin yüksək olmasının iqtisadiyyata təsirləri haqqında da danışan ekspert bildirib ki, istehlak kreditləri rahat, əlçatanlığı asan olanda istehlakçını marağını artırır:

“Bu da iqtisadi aktivliyi, daha çox biznes subyektlərinin gəlir gətirmə və satış etməsini stimullaşdırır”. 

Dünya təcrübəsidən də danışan Cəfər İbrahimli əlavə edib ki, bütün ölkələrdə yerli mərkəzi banklar istehlak kreditlərinə nəzarət edirlər:

“Çünki onlar istehlak kreditlərinin həcminin ölkədəki ümumi kredit portfeli ilə müqayisədə sürətlə artması və çox olmasında maraqlı deyillər. Dünya təcrübəsində dəfələrlə də görünüb ki, iqtisadiyyatda böhran və böhrana bənzər risklər formalaşanda, bu ilk olaraq istehlak kreditlərinə daha çox təsir edir. Bu da sosial problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Buna görə də, ölkələrin mərkəzi bankları bu kreditlərin aşırı yüklənməsində, əhalinin kredit yükünün çox olmasında maraqlı deyillər. Əgər iqtisadiyyat normaldırsa, böyümə tsikli, hərəkətlər, göstəricilər normaldırsa, istehlak krediti hesabına süni şəkildə iqtisdiyyatın daha da aktivliyini artrmaqda çox da maraqlı deyil. Bu mənada istehlak kreditinin həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri var. Buna da normalar daxilində bütün dünyada nəzarət olunur”. 

Davud