“Pul psixologiyası” (ingiliscə: “The Psychology of Money”) kitabı Morgan Housel tərəfindən yazılıb və pul, sərvət, maliyyə qərarları ilə bağlı psixoloji yanaşmaları araşdırır.

Əsas mesaj ondan ibarətdir ki, maliyyə uğuru təkcə rəqəmləri, bazarları və ya maliyyə strategiyalarını başa düşmək deyil, qərarlarımıza təsir edən emosional və psixoloji amilləri dərk etməkdir. Pul haqqında necə düşündüyümüz onu necə idarə etdiyimizdən daha çox olmasa da, eyni dərəcədə vacibdir. Davranışlarımız, inanclarımız və şəxsi dəyərlərimiz çox vaxt maliyyə nəticələrimizin ən mühüm müəyyənediciləri olur. Housel oxucuları təvazökarlığı, səbri və uzunmüddətli düşünməyi qəbul etməyə və maliyyə sülhünün təkcə gəlirləri artırmaqla deyil, emosiyaları və gözləntiləri idarə etməkdən gəldiyini dərk etməyə təşviq edir.

Valyuta.az kitabdakı əsas fikirləri təqdim edir:

“Şans və risk bir medalın iki üzüdür”: Housel uğuru sadəcə fərdin səylərinə bağlamağın yanlış olduğunu qeyd edir. O, insanların həyatda uğur və uğursuzluğa təsadüfi amillərin (şansın və riskin) böyük təsir etdiyini düşünməsini təklif edir. Kitab oxuculara öyrədir ki, uğur həmişə zəhmət və qabiliyyətlə deyil, həm də gözlənilməz amillərlə müəyyən olunur. Şans və risk maliyyə nəticələrində həlledici, lakin tez-tez nəzərdən qaçırılan amillərdir. Bu yanaşma insanlara həm uğurlara, həm də uğursuzluqlara daha obyektiv yanaşmağa kömək edir.

Sərvət və zənginlik: Zənginlik, çox vaxt insanların görmək və ölçmək istədiyi şeylərlə əlaqələndirilir: yüksək maaşlar, lüks evlər, avtomobillər və başqa maddi göstəricilər. Bu, adətən qısa müddətli göstəricilərə əsaslanan sərvət anlayışıdır. Buna qarşılıq, sərvət kitabda daha çox “görünməyən” və “uzaqgörən” bir anlayış olaraq təqdim edilir. Sərvət, başqalarının görmədiyi, bəzən tam olaraq dərk edilməyən qərarlara, davranışlara, və uzunmüddətli müdrikliyə əsaslanır. Sərvət yaratmaq, yalnız qazanc əldə etmək və ya bahalı şeylər almaq deyil, daha çox qənaət etmək, sərmayə qoymaq, zamanla bərpa olunan bir maliyyə quruluşu yaratmaqdır. 

Sərvət sizin görmədiyiniz şeydir: İnsanlar çox vaxt sərvətin görünən əlamətlərini (məsələn, bahalı avtomobillər və ya dəbdəbəli həyat tərzi) əsl maliyyə uğuru ilə səhv salırlar. Əsl sərvət daha tez-tez görünməzdir - qənaət edilən, investisiya qoyulan və xərclənməyən puldur.

Zamanın əhəmiyyəti: Vaxt, maliyyə müvəffəqiyyətində ən vacib amillərdən biridir. Kiçik sərmayələr zamanla böyük nəticələrə gətirib çıxara bilər. İnsanlar bəzən dərhal böyük nəticələr gözləyirlər, amma kitabda, sərvət qurmağın əsasən “səbr” və “zaman”la əlaqəli olduğu vurğulanır.

Qənaət gücü: Housel vurğulayır ki, maliyyə uğuru mütləq çoxlu pul qazanmaq deyil, daha çox sahib olduğunuzu qənaət etmək və idarə edə bilməkdir. Bütün zəngin insanlar heç də həmişə çox qazanmırlar, amma çox vaxt qənaət etməyi bacarırlar. Məsələn, investisiya etmədən və sərmayə qoymadan əvvəl qənaət etməyin vacibliyi vurğulanır. Gəlir çox olsa da, pulun nəyə və necə xərclənməsi insanın gələcəkdəki sərvətinin əsasını təşkil edir.

Bilikdən çox davranış: Maliyyə bilikləri vacibdir, lakin insanların pulla necə davranması daha vacibdir. Duyğular, qərəzlər və irrasional qərarlar çox vaxt bazarları və ya investisiyaları anlamaqdan daha çox maliyyə nəticələrini diqtə edir.

Maliyyə qərarlarının “gizli psixologiyası” deyərkən Morgan Housel insanların maliyyə qərarlarının təməlində gizlənən psixoloji və emosional amilləri nəzərdə tutur. 

Nəzərdə tutulan bəzi gizli psixoloji faktorlar bunlardır:

İnsan təcrübələri - İnsanlar maliyyə qərarlarında öz şəxsi təcrübələrinə çox təsir göstərir. Məsələn, iqtisadi çətinliklər keçirmiş biri riski azaldan qərarlar verməyə daha çox meyilli ola bilər. Eyni zamanda, stabil dövrdə böyümüş biri daha riskli investisiyalara üstünlük verə bilər.

Ehtiyat və qorxu - Houselin fikrincə, insanların qərarlarında əsas rol oynayan faktorlardan biri qorxudur. İtkidən qaçmaq, gözlənilməz hadisələrə qarşı qorunmaq kimi motivasiyalar onları daha təhlükəsiz və konservativ qərarlar verməyə sövq edir.

Sosial təsirlər və müqayisə - İnsanlar özlərini tez-tez başqaları ilə müqayisə edərək maliyyə qərarlarını formalaşdırır. Bu, onları bəzən həqiqi ehtiyaclarından çıxış edərək deyil, daha çox cəmiyyətdə tanınmaq və ya başqalarından geri qalmamaq üçün addımlar atmağa vadar edir.
İlk təəssüratlar və şəxsi inanclar - Əvvəlki həyat təcrübələri və şəxsiyyətə bağlı olan inanclar da maliyyə qərarlarında mühüm yer tutur. Məsələn, kimlərsə borcdan uzaq qalmağın daha düzgün olduğuna inanır, digərləri isə borcu maliyyə strategiyası kimi görür.

Qeyri-müəyyənlik və riskə yanaşma - İnsanların riskə və qeyri-müəyyənliyə münasibəti maliyyə qərarlarında əhəmiyyətli rol oynayır. Bəzi insanlar yüksək riskə gedib böyük qazanclar axtarır, digərləri isə daha ehtiyatlı yanaşaraq sabitliyi üstün tutur.

Nəticə

“Pul psixologiyası”  kitabı insanlara maliyyə və pul məsələlərində  daha doğru, uzunmüddətli və psixoloji cəhətdən sağlam yanaşmalar təklif edir. O, sərvət yaratmaq üçün yalnız iqtisadi bilik deyil, həm də düzgün psixoloji yanaşmanın vacibliyini vurğulayır. Maliyyə qərarları daha çox şəxsi xarakter daşıyır və təcrübələr, temperament və dəyərlər əsasında formalaşır.  Kitab son nəticədə oxucuları uzunmüddətli düşünməyə, maliyyə axtarışlarında təvazökar olmağa və öz maraqları üçün var-dövlətdən çox, təhlükəsizlik və məmnunluq kimi həqiqətən vacib olan şeylərə diqqət yetirməyə təşviq edir.

Maya Hüseynova