Kriptovalyutalar son illərdə maliyyə bazarlarında böyük dəyişikliklərə səbəb olub. Onların yaranma tarixi və inkişaf mərhələləri texnologiyanın maliyyə sistemləri ilə birləşməsinin maraqlı nümunəsidir.

Bəs kriptovalyutalar necə və hansı zərurətdən yaranıb?  

Kriptovalyutanın yaranma tarixi

Kriptovalyutanın təməli "blokçeyn" texnologiyasına əsaslanır. Bu texnologiya vasitəsilə maliyyə əməliyyatlarının qeydləri mərkəzləşdirilməmiş və dəyişdirilməsi mümkün olmayan şəkildə saxlanılır. İlk kriptovalyuta olan "Bitcoin" 2008-ci ildə anonim şəxs və ya qrup tərəfindən "Satoşi Nakamoto" adı altında yaradıldı.  

2008-ci ilin maliyyə böhranı zamanı dünya iqtisadiyyatı ciddi sarsıntı keçirdi və ənənəvi bank sistemlərinə etimad azaldı. Bu dövrdə banklardan və dövlətlərdən asılı olmayan, tamamilə sərbəst və şəffaf maliyyə sisteminə ehtiyac duyuldu. "Bitcoin" də məhz bu ehtiyacdan ortaya çıxdı.  

"Bitcoin" və blokçeyn texnologiyası

"Bitcoin" bir neçə əsas xüsusiyyətə malik idi:  

1. Mərkəzsizləşmə – Əməliyyatlar heç bir mərkəzi bank və ya hökumət tərəfindən idarə olunmur.  
2. Şəffaflıq – Bütün əməliyyatlar blokçeyn üzərində qeyd olunur və hər kəs tərəfindən izlənilə bilər.  
3. Təhlükəsizlik – Şifrələnmiş əməliyyatlar blokçeyn üzərində dəyişdirilməsi mümkün olmayan məlumatlar kimi saxlanılır.  

Blokçeyn texnologiyası, əslində, məlumatların bloklar şəklində şifrələnmiş zəncir formasında saxlanmasını təmin edir. Hər yeni əməliyyat təsdiq olunaraq əvvəlki bloklara əlavə edilir və bütövlükdə bir zəncir yaradır.  

Digər kriptovalyutaların yaranması 

"Bitcoin"in uğuru digər kriptovalyutaların ortaya çıxmasına səbəb oldu. "Ethereum", "Litecoin", "Ripple" və digər yüzlərlə kriptovalyuta bazara daxil oldu. Xüsusilə 2015-ci ildə "Ethereum" ağıllı müqavilələr (smart contracts) sistemini tətbiq etməklə yeni texnoloji inqilaba imza atdı.  

"Altcoinlər" adlandırılan bu kriptovalyutalar "Bitcoin"ə alternativ olaraq yaradılır və hər biri fərqli texnologiyalar və məqsədlərlə bazara çıxarılır.  

Kriptovalyutaların əsas məqsədləri

Kriptovalyutaların yaranmasının başlıca məqsədləri bunlardır:  

- Bank və maliyyə vasitəçilərindən azad bir sistem yaratmaq.  
- Daha sürətli və sərfəli beynəlxalq ödənişlər təmin etmək.  
- İnsanlara maliyyə əməliyyatlarında tam müstəqillik və anonimlik təklif etmək.  
- İnflyasiya riski olmayan virtual valyuta təmin etmək.  

Kriptovalyutaların populyarlaşması və çətinlikləri

Kriptovalyutaların qısa zamanda populyarlaşması həm də sərmayəçilərin bu bazarda böyük mənfəət əldə etmə arzusundan irəli gəlir. Bununla yanaşı, texnoloji yeniliklər və blokçeyn tətbiqlərinin genişlənməsi kriptovalyutaların əhəmiyyətini artırır.  

Lakin kriptovalyutaların bəzi çətinlikləri də var:  

- Qiymət dəyişkənliyi (volatillik) – Kriptovalyuta bazarında qiymətlər tez-tez dəyişir.  
- Tənzimləmə problemləri – Bir çox ölkələrdə kriptovalyutalar hüquqi çərçivə ilə tənzimlənmir.  
- Təhlükəsizlik riskləri – Virtual oğurluq və fırıldaqçılıq halları baş verə bilir.  

Kriptovalyutalar maliyyə dünyasında yeni bir dövrün başlanğıcı oldu. Texnologiyanın inkişafı ilə bu sahə sürətlə irəliləməyə davam edir. Mərkəzləşdirilməmiş sistemlər, şəffaflıq və təhlükəsizlik kimi xüsusiyyətlər kriptovalyutaların gələcəkdə daha geniş tətbiq olunacağına işarədir.  

Bu prosesin davamı olaraq kriptovalyutaların dünya iqtisadiyyatına necə təsir edəcəyi hələ də sual altındadır. Lakin bir şey aydındır ki, blokçeyn texnologiyası və virtual valyutalar artıq qlobal iqtisadi sistemdə mühüm rol oynayır.  

Rəhim / Valyuta.Az / SƏHƏR OXUSU