Avropa ötən il Rusiyadan rekord miqdarda mayeləşdirilmiş təbii qaz ("MTQ") alıb. Bu, Avropa İttifaqının Putinin hərbi büdcəsini maliyyələşdirən fosil yanacaqlardan imtina etmək səylərinə baxmayaraq baş verib.

Valyuta.Az-ın verdiyi xəbərə əsasən, "Rystad Energy" analitiklərinə görə, 2024-cü ildə Avropa limanlarına 17,8 milyon ton ultra-soyuq Rus qazı gətirilib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 2 milyon ton çoxdur.

"Rystad Energy" şirkətinin qaz analitiki Yan-Erik Fənrix bildirib ki, "MTQ" axınları yalnız artmır, həm də “rekord səviyyədədir”.

Avropa Ukrayna müharibəsinin başlanğıcından bəri boru kəməri ilə idxal etdiyi böyük həcmdə Rus qazını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb. Bununla belə, o, müxtəlif ölkələrdən, o cümlədən Rusiyadan "MTQ" tədarükünü artırıb. Ötən il Rusiya ABŞ-dan sonra Avropanın ikinci ən böyük "MTQ" təchizatçısına çevrilərək Qətəri geridə qoyub.

2024-cü ildə Avropa boru kəmərləri vasitəsilə 49,5 milyard kubmetr ("bkm") Rus qazı, gəmi ilə isə 24,2 bkm soyuq maye qaz idxal edib. Fənrixin sözlərinə görə, bu qazın bir hissəsi digər ölkələrə yenidən satılıb.

Bu göstəricilər Ukraynanın öz boru kəmərləri ilə Rus qazının daşınmasını dayandırdığı və qonşular arasında üç illik genişmiqyaslı müharibədən sağ çıxan Sovet dövründən qalma enerji marşrutunu bağladığı bir vaxtda açıqlanıb.

Təbiəti qoruyan fəallar isə Avropa İttifaqının Rusiyadan yanacaq alaraq həm Ukraynaya dəstəyini, həm də iqlim hədəflərini zəiflətməsi ilə bağlı tənqid səsləndirirlər. Müharibədən sonra Avropa İttifaqı enerji tələbatını azaldıb və külək turbinləri, günəş panelləri tikintisi qaydalarını yumşaldıb. Lakin alimlərin fikrincə, planetin əsrin sonuna qədər 1,5°C istiləşməsinin qarşısını almaq üçün iqtisadiyyatın təmizlənməsi kifayət qədər sürətli aparılmır.

Enerji və Təmiz Hava Tədqiqatları Mərkəzinin ("Crea") məlumatlarına görə, Avropa İttifaqının 2024-cü ildə Rusiyadan "MTQ" idxalı 7,32 milyard avroya çatıb. Bu rəqəm əvvəlki illə müqayisədə 14% artaraq 17,5 milyon ton təşkil edib.

"Crea" analitiki Vaybhav Raqhunandan (Vaibhav Raghunandan) bildirib ki, bu artımın səbəbi sadədir: “Rus MTQ-si alternativ təchizatçılara nisbətən endirimlə təklif olunur... Əmtəəyə qarşı heç bir sanksiya tətbiq edilmədiyi üçün şirkətlər ən ucuz təchizatçıdan daha çox qaz almaqla öz maraqlarına uyğun hərəkət edirlər.”

Avropa İttifaqı 2027-ci ilə qədər Rusiyadan fosil yanacaqların idxalını dayandırmağı hədəfləyir, lakin bu prosesdə qazın qarşısını almaq məsələsində kömür və neftə olduğu kimi sərt davranmayıb. İyun ayında üzv dövlətlər Rus "MTQ"sinin qeyri-Aİ ölkələrinə daşınmasını 2025-ci ilin martından etibarən qadağan etmək qərarına gəliblər. Fənrixin sözlərinə görə, Rusiyadan "MTQ" idxalının artımı, sanksiyalar qüvvəyə minməzdən əvvəl qazın daşınması səyləri ilə bağlı ola bilər.

Ukraynalı fəallar isə bildirirlər ki, sanksiyalar rejimi Rusiyanın fosil yanacaqlarından əldə etdiyi gəlirlərlə müharibə maşınını maliyyələşdirməsinə imkan yaradan “aşkar boşluqlar” ilə zəiflədilir.

“2024-cü ildə Rusiyadan rekord səviyyədə "MTQ" idxalı "Aİ"nin sanksiyalar rejimində qalan boşluqları qapatmaq üçün qətiyyətli addımlar atmalı olduğuna aydın işarədir,” deyə “Razom Biz Dururuq” adlı Ukrayna iqlim kampaniyası qrupunun qurucusu Svitlana Romanko bildirib. “Biz artıq 15 sanksiya paketi qəbul etmişik və Putin rejimini maliyyələşdirməyi dayandırmaq üçün Rusiyadan MTQ idxalına tam qadağa dərhal tətbiq edilməlidir.”

O, həmçinin Avropa İttifaqını Rusiyanın köhnə və sığortasız tankerlərdən ibarət “kölgə donanması”nı məhdudlaşdırmağa və Türkiyə və Hindistan kimi ölkələrdə istehsal olunan Rusiya neftindən məhsulların idxalına imkan verən emal boşluğunu bağlamağa çağırıb.

Romanko və həmkarlarının ötən ay dərc etdiyi hesabatda göstərilib ki, daha sərt sanksiyalar Rusiyanın neft və qaz sektorundakı istixana qazı tullantılarını 2030-cu ilə qədər 25% azalda bilər. Əgər təmiz enerji mənbələri çirkli yanacaqları əvəz etsə, son istifadə nəticəsində yaranan tullantılar illik 300 milyon ton azala bilər.

“Avropa İttifaqının bir seçimi var,” deyə Romanko bildirib. “Ya müharibəni və çirkliliyi maliyyələşdirməyə davam edəcək, ya da təmiz, təhlükəsiz və dinc enerji gələcəyinə sadiq qalacaq.”

Rəhim