Daxili sənədlər işğalçı ölkənin dövlət korporasiyası olan Rusiyanın Rosatom tərəfindən inşa edilən Qrodno vilayətindəki Ostrovets yaxınlığındakı Belarus atom elektrik stansiyasında gizli problemlərə işarə edir.

Valyuta.az Bloomberg-ə istinadla xəbər verir ki, 2022-ci ilin fevralında Kremldə Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalının başlanğıcında Belarusdakı nüvə layihəsi ilə bağlı “həyəcan artıb”.

Bloomberg Rosatom-un daxili sənədlərini nəzərdən keçirib, ona əsasən, Ostrovets AES-ə qoşulmaq üçün yeni reaktor hazırlayan mühəndislər “sirli və olduqca nadir problem” aşkar ediblər. Qətran əsas dövrəyə sızaraq, kritik komponentləri zədələmək və ion dəyişdirici qətranın yığılması səbəbindən nüvə qəzası riskini artırma təhlükəsi yaradıb. Bu səbəbdən Rosatom enerji blokunun işə salınmasını 25 fevral 2022-ci ilə kimi təxirə salıb. Adının açıqlanmasını istəməyən üç nüvə mühəndisi agentliyə bildirib ki, qətranla çirklənmənin səbəbi müəyyən edilməyib və beynəlxalq təhlükəsizlik orqanlarına məlumat verilməyib.

Reaktor ilk dəfə mart ayında işə salınıb və Aleksandr Lukaşenko təbliğat resurslarına müsahibəsində AES-in tikintisində “müəyyən çatışmazlıqlar” olduğunu etiraf edib. O, gecikmənin, onun rejiminin “çox yüksək təhlükəsizlik tələblərinə” malik olması ilə bağlı olduğuna əmin edib.

Bloomberg qeyd edir ki, Belarus Rosatomun bütün dünyaya ixrac etdiyi yeni reaktor dizaynı üçün “sınaq meydançasına” çevrilib. Oxşar VVER-1200 layihəsinin il ərzində Türkiyə və Banqladeşdə istifadəyə verilməsi planlaşdırılır.

Agentlik yazır ki, VVER-1200 nəsil 3+ reaktoru bir neçə passiv səviyyəli təhlükəsizlik sistemlərinə malikdir ki, bu da Çernobıl kimi fəlakəti praktiki olaraq qeyri-mümkün edir. Rosatom jurnalistlərə bildirib ki, “ciddi avadanlıq nasazlıqları və ya nəzarət edilən təhlükəsizlik çərçivəsindən kənar hər hansı parametrlərdə əhəmiyyətli sapmalar qeydə alınmayıb”, lakin “qaçılmaz olan kiçik problemlər” yeni atom elektrik stansiyasının tikintisi kontekstində istismara verilməsinin müxtəlif mərhələlərində qərar verilib”.

Bloomberg texniki sənədlərə və rəsmi şəxslər arasında olan həmsöhbətlərinə istinad edərək yazır ki, onun təcavüzü səbəbindən Rusiyaya qarşı ticarət məhdudiyyətləri Rosatomun dünya üzrə layihələri işini çətinləşdirə bilər (şirkət sanksiyalar altında deyil). Şirkət bunu təkzib edir. Eyni zamanda, jurnalistlərin əldə etdiyi sənədlər şirkətin Türkiyədə inşa etdiyi AES-in avadanlıq və ehtiyat hissələrinin vaxtında təmin edilməsində problemlər, habelə Rosatom Çin və Rusiyadan yeni və sınaqdan keçməmiş təchizatçılarla əməkdaşlıq etməli olub.

Materialda deyilir ki, qətranla bağlı insidentlə yanaşı, BelAES bir sıra başqa problemlərlə də üzləşib, o cümlədən onlarla nasaz sensor və çökmüş reaktor korpusu dəyişdirilməli olub. MAQATE-nin son məlumatlarına görə, Ostrovets AES-in 1 nömrəli enerji bloku istismara verildiyi vaxtdan etibarən gücünün yarıdan bir qədər çoxu ilə işləyir.

Litva hökuməti əvvəllər dəfələrlə BelAES-in işindən narahat olduğunu bildirib və region üçün nüvə təhlükəsi olduğunu bəyan edib. Eyni zamanda, qətran hadisəsindən bir il əvvəl Aİ nümayəndələri zavoda baş çəkdikdən sonra Belarusu “əsas təhlükəsizlik məsələlərinin həllində irəliləyiş”ə görə tərifləyiblər.

Nicat