2023-cü ilin yanvar-iyul aylarında əcnəbilər Azərbaycanda bank kartları vasitəsilə 1.2 milyard manatlıq əməliyyat aparıblar. Ötən ilin eyni dövründə isə bu rəqəm 1.3 milyard manat təşkil edib. İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin "İxrac İcmalı"na görə, bu da illik müqayisədə 7.7 faiz azdır. Azərbaycana gələn turistlərin sayındakı artımla nağdsız ödənişlərin azalması tendensiyası arasındakı ziddiyyətin səbəbi nədir? 

Kredit kartlarından istifadə imkanları məhdudlaşıb

İqtisadçı Eyyub Kərimli dedi ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə əlaqədar bəzi kartlar işləmir: “Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə turizm səfərlərinin sayı 37 faiz artıb. Hazırda bu ilin 6 ayında 1 milyon 143 min insan ölkəmizə səfər edib. Lakin bu turist səfərlərinin strukturuna baxsaq, demək olar ki, 45 faizi - təxminən 477 min insan MDB ölkələrindən gəlib. Bu da dollar vasitəsilə xərclənən nağdsız ödənişlərin həcminə təsir edib. Çünki MDB ölkələrindən gələn insanlar daha çox Rusiyadan səfər edənlərdir. Rusiya isə hazırda müharibə ilə əlaqədar müəyyən sanksiyalar ilə üzləşib. Kredit və bank kartlarından istifadə etmək imkanları məhdudlaşıb. Bank kartlarında bəzən ödəmələrdə problem yaşanıldığı üçün insanlar ödənişləri daha çox nağd həyata keçirirlər. Bu da sözsüz ki, statistikaya öz təsirini göstərir”. 

E.Kərimli bildirdi ki, digər tərəfdən ola bilər ki, ölkəmizdə və dünyadakı bahalaşma ilə bağlı turistlər daha az vəsait xərcləyiblər. Bunu da ikinci səbəb kimi düşünmək mümkündür. 

Çox hallarda “kartdan karta” pul köçürməsi təklif olunur 

İqtisadçının fikrincə, vergidən yayınma halları da səbəblərdən biridir: “Ölkədə turizm sənayesində, əsasən də regionlarda fəaliyyət göstərən obyektlərdə çox zaman problemlə üzləşmək mümkündür. Nağdsız ödənişlərin qəbulu üçün bəzi hallarda pos-terminalların işləməməsi, yaxud müxtəlif bəhanələrlə təqdim edilməməsi də rəqəmlərə öz təsirini göstərib. Bu da nağdsız ödənişlərin azalmasına gətirib çıxaran amillərdəndir. Bəzən regionlardakı restoranlarda, hotellərdə, hətta son vaxtlar Bakının özündə də təmassız ödəniş etmək istədikdə pos-terminal təqdim edilmir. Çox hallarda “kartdan karta” pul köçürməsi təklif olunur. Bu da istehlakçı hüquqlarının pozulmasıdır. Belə hallar həmçinin turizm sənayesinə də mənfi təsir göstərir. Dünyanın nağdsız ödənişlərə üstünlük verdiyi bir dövrdə bu hallar yolverilməzdir. Müvafiq orqanlar belə hallarla ciddi şəkildə mübarizə aparmalıdır”. 

Bu statistika məntiqə uyğun gəlmir

Maliyyə məsələləri üzrə ekspert Xalid Kərimli isə qeyd etdi ki, turistlərin sayının artması fonunda nağdsız ödənişlərin də artması gözlənilirdi. Çünki quraşdırılan pos-terminalların da sayında artım mövcuddur. Həmçinin ölkəmizdə nağdsız ödənişlərin populyarlaşması müşahidə edilir. Amma rəqəmlər isə əksinə, nağdsız ödənişlərin həcminin aşağı düşdüyünü deyir. Fikrimcə, bu statistika məntiqə uyğun deyil".

X.Kərimli dedi ki, burada bir neçə variantı göz önünə gətirə bilərik: “Xarici vətəndaşlar öz xarici kartları ilə ödəniş edir. Gəlib yerli bankdan 3-5 günlük istirahət üçün kart ala bilməzlər. Bizim pos-terminallarda xarici kartlarla ödəniş etmək mümkündür. Bizim kartlarla da xarici pos-terminallarda bu imkan var. Çünki kartlar beynəlxalq VİSA, MASTERCARD sistemləridir. Lakin unutduğumuz bir məsələ var ki, Rusiya kartları ilə hazırda Azərbaycanda, həmçinin dünyada alış-veriş etmək mümkün deyil. Çünki Rusiya banklarını mərkəzi sistemlərdən uzaqlaşdırıblar. Ölkəmizə gələn turistlər arasında da ruslar çoxdur. Amma rus turistləri öz kartları ilə alış-veriş edə bilmirlər. Kartların vaxtı bitir və fəaliyyəti dayandırılır. Statistikaya bunun da təsiri ola bilər”.

Bu il ölkəmizə “kasıb” turistlər gəlib?

Ekspertin fikrincə, bir səbəb də bu ola bilər ki, son vaxtlar Azərbaycana gələn turistlər daha kasıbdır. Ötən il gələn turistlər arasında ərəblər daha çox idi. İndi ərəb turistlərin sayında azalma müşahidə olunur. 

Vergidən yayınma hallarından danışan müsahibimiz bunu səbəb kimi görmədiyini bildirdi: “Pos-terminalın təqdim olunmaması kimi ehtimal da ola bilər. Amma keçən ilə görə, vergidən yayınma artmayıb. Həmçinin, xarici turistə “kartdan karta at” demək o qədər də əlverişli deyil. Yəni səbəbin bu olduğunu düşünmürəm”. 

Ümumi xərcləmə artırsa, heç bir risk yoxdur

X.Kərimlinin sözlərinə görə, bu azalma elə də böyük bir risk ifadə etmir: “Nağdsız ödənişlərin azalan tendensiya ilə gedəcəyini güman etmək olmaz. Çünki indiki azalma da müəmmalıdır. Bütün dünyada meyl nağdsız hesablaşmaların artması yönündədir. O səbəbdən gələcəkdə də bu göstəricinin azalacağını düşünmürəm. Nağdsız hesablaşmalar azalıbsa, yəqin ki, nağd ödənişlərin sayında artım mövcuddur. Ümumi xərcləmə artırsa, heç bir risk yoxdur”. 

Kaspi.az - Zərif Salmanlı