Dövlət, xüsusən də sosial dövlət yanaşması, vətəndaşlarının sonrakı yaşlarında istehsal fəaliyyətindən kənarda qaldıqları zaman iqtisadi həyatlarını davam etdirmələri üçün həllər istehsal etməyi planlaşdırır. Ölkələr inkişaf səviyyəsinə, sosial-iqtisadi quruluşuna və maliyyə imkanlarına uyğun olaraq pensiya planlarını hazırlayır və vətəndaşlarına təklif edirlər. Ümumi praktika məhsuldar iş həyatının sonunda pensiya hüququ əldə etməkdir.

Valyuta.az bəzi xarici ölkələrdə yaşayan insanlar üçün pensiya yaşının siyahısını təqdim edir:

Avropa ölkələrində pensiya yaşları

Avropa ölkələrində yaşayış səviyyəsinin yüksək olması və gözlənilən ömür uzunluğunun artması səbəbindən pensiya yaşı kifayət qədər irəlidədir. Əksər Avropa ölkələri ümumiyyətlə 66-67 yaş arasında pensiyaya çıxmağı nəzərdə tutur. Ölkədən ölkəyə cüzi fərqlər olsa da, ümumi praktika oxşardır.

Asiya ölkələrində pensiya yaşı

Asiya ölkələrində pensiya yaşları ölkənin inkişaf səviyyəsindən, iqtisadi və demoqrafik strukturundan asılı olaraq geniş şəkildə dəyişir. Məsələn, İndoneziya qanunları kişi və qadınların 58 yaşında pensiyaya çıxmaq hüququna malikdir. Bunun əksinə olaraq, Yaponiyada pensiya həddi ümumiyyətlə 65 yaş olaraq müəyyən edilir. Çində kişilərin 60, qadınların isə 55 yaşında təqaüdə çıxa biləcəyi pensiya planı var. Yenə də Banqladeş kişilər və qadınlar üçün 59 pensiya yaşını təyin edir. Honq Konq vətəndaşları üçün pensiya yaşı həddi kişilər və qadınlar üçün 65 olaraq müəyyən edilmişdir.

Amerikada pensiya yaşı

ABŞ öz inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq öz vətəndaşlarının 65 yaşa qədər işləməsini istəyir. Ancaq daha az maaş almağa imkanı olanlar üçün 62 yaş həddinin tətbiqi mümkündür. Şimali Amerika ölkələrindən biri olan Kanada da yaş məhdudiyyətini 65 olaraq tətbiq edir.

Türkiyədə pensiya sistemi

Türk təqaüd qanunvericiliyində işçilərin ilk işə götürülmə tarixinə görə təyin olunan iş və pensiya sistemini tətbiq edən bir quruluş var. Bu çərçivədə ilk iş ilindən asılı olaraq tələb olunan iş və mükafat ödəmə müddətləri və yaş hədləri fərqli ola bilər. İşə başlama tarixi yeni olan insanlar üçün nəzərdə tutulan sistemdə müəyyən sayda mükafat günlərini tamamlamaq şərti ilə mükafat günlərini başa vurduqları ildən asılı olaraq fərqli yaşlarda pensiyaya çıxa bilərlər. 

Məsələn, 2035-ci ildə mükafat gününü tamamlayan qadın 58 yaşında, kişi isə 60 yaşında pensiyaya çıxmaq hüququna malikdir, əgər o, sonrakı illərdə uyğun olarsa, pensiya yaşı 65-ə qədər gedə bilər. Yaşa görə pensiya üçün tələb olunan bu yaş hədləri qeyri-dövlət pensiya sistemi müraciətlərində də etibarlı hədlər kimi qəbul edilir.

Türkiyə Cümhuriyyəti vətəndaşları təqaüdə çıxmaq üçün 3 fərqli kriteriyaya cavab verməlidir. 1999-cu il sentyabrın 9-dək sığorta olunanların müəyyən müddət ərzində sığortalı kimi işləməsi məcburi idi. Ancaq bu tarixdən sonra sığortalananlar üçün yerinə yetirilməli olan iki şərt var. Bunlar yaş həddi və mükafat günləri sayının tamamlanmasıdır.

Digər ölkələrdə və regionlarda pensiya sistemləri

İsrail yüksək pensiya yaşını tətbiq edən ölkələrdən biridir. Uzun illərdir ki, ölkədə qadınlar 62, kişilər isə 67 yaşında pensiya hüququ əldə edə bilirlər. Avstraliya 67 yaş həddini həm kişilər, həm də qadınlar üçün pensiyaya çıxmaq üçün uyğun hesab edən ölkələr sırasındadır. Rusiya yuxarıdakı iki ölkə ilə müqayisədə pensiya yaşı ilə bağlı fərqli təcrübələrə malikdir. Ölkədə kişilər 61, qadınlar isə 56 yaşında pensiyaya çıxa bilərlər. Əhali sayına görə dünya nəhəngi statusuna malik olan Hindistan həm qadınlara, həm də kişilərə 60 yaşında pensiyaya çıxmaq imkanı təqdim edir.

Əvəz Həsənov