Hisə verilmiş ət, balıq, pendir, kolbasalar - bu iştahaaçıcı məhsullar süfrəmizdə xüsusilə bayram və pikniklər zamanı tez-tez yer alır. Lakin onların cazibədar görünüşü və cəlbedici ətri arxasında çox ciddi bir sağlamlıq riski gizlənir ki, bir çox insan bunun fərqində belə deyil.

Valyuta.az Lent.az-a istinadən hisə verilmiş məhsulların insan orqanizmi üçün təhlükələrini sadalayır.

Hisə verilmiş məhsulların əsas təhlükəsi

Kartof püresinə bunu əlavə edin: ən ləzzətli RESEPT
20 dəqiqəyə hazırdır: Tez bişən yemək RESEPTLƏRİ
Kotletlərinizi heç vaxt olmadığı qədər şirəli edən meyvə
Bu məhsulların əsas təhlükəsi tərkibindəki yüksək duz və ya yağ miqdarı deyil - baxmayaraq ki, bu amillər də zərərsiz deyil. Əslində, hisə verilmiş məhsullarda ən qorxulu maddələrdən biri politsiklik aromatik karbohidrogenlərdir (PAK).

Bu kimyəvi maddələr odun, tütün və ya kömür kimi orqanik materialların tam yanmaması zamanı yaranır. Məhz his vermək üçün istifadə olunan tüstü bu zərərli maddələrlə doludur.

PAK maddələri hisə verilmiş məhsullarda necə əmələ gəlir?

Hisəvermə zamanı tüstü məhsulun səthi ilə təmasda olur, PAK maddələri onun üzərində toplanır və tədricən içinə keçir. Proses nə qədər uzun çəkərsə və tüstünün temperaturu nə qədər yüksək olarsa, məhsulda toplanan PAK miqdarı da bir o qədər çox olar.

Texnologiyanın düzgün tətbiq edilməməsi, keyfiyyətsiz odunun istifadəsi və prosesi düzgün nəzarətə almamaq bu kanserogen maddələrin miqdarını daha da artırır.

PAK maddələri niyə sağlamlıq üçün ölümcül təhlükə yaradır?

Politsiklik aromatik karbohidrogenlər çox güclü kanserogenlər hesab olunur. Yəni onlar orqanizmdəki hüceyrələrin DNT-sini zədələyə, mutasiyalara səbəb ola və nəticədə bədxassəli şişlərin inkişafına yol aça bilər.

Elmi araşdırmalar göstərir ki, hisə verilmiş məhsullardan mütəmadi istifadə aşağıdakı xərçəng növlərinin inkişaf riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır:

Qastrointestinal (mədə-bağırsaq) xərçəngi

PAK maddələrinin həzm sistemi selikli qişası ilə birbaşa təması bu növ xərçəngin inkişafını gücləndirir.

Ağciyər xərçəngi

Əsas səbəb siqaret çəkmə olsa da, hisə verilmiş məhsullardan istifadə də ağciyər xərçəngi riskini artırır — xüsusilə digər zərərli faktorlarla birlikdə.

Süd vəzi xərçəngi

Bəzi elmi işlər göstərir ki, hisə verilmiş ətlərin çox istifadəsi qadınlarda süd vəzi xərçəngi ehtimalını yüksəldə bilər.

Prostat vəzi xərçəngi

Kişilərdə prostat vəzi xərçəngi ilə hisə verilmiş məhsullar arasında əlaqəni göstərən məlumatlar mövcuddur.

PAK maddələrinin digər zərərləri

PAK maddələrinin kanserogen təsirindən əlavə, onların sağlamlıq üçün digər mənfi təsirləri də var:

Ürək-damar sisteminin zədələnməsi

Araşdırmalara görə, PAK maddələri ateroskleroz və digər ürək-damar xəstəliklərinin inkişafına səbəb ola bilər.

Sinir sisteminə mənfi təsir

Uzunmüddətli təsir neyrotoksik (sinir zəhərləyici) nəticələrə səbəb ola bilər.

Reproduktiv (törədici) funksiyaların pozulması

Heyvanlar üzərində aparılan bəzi təcrübələr göstərir ki, PAK maddələri reproduktiv sistemə də zərər verə bilər.

Hisə verilmiş məhsullardakı digər gizli təhlükələr

PAK maddələrindən əlavə, bu məhsullar bir sıra digər sağlamlıq riskləri daşıyır:

Yüksək duz miqdarı

Hisə verilmiş məhsullarda dadı artırmaq və qorunma müddətini uzatmaq üçün çoxlu duz əlavə edilir. Bu, arterial təzyiqin yüksəlməsinə, orqanizmdə maye tutulmasına, ürək-damar xəstəlikləri və insult riskinin artmasına səbəb ola bilər.

Yüksək yağ tərkibi

Xüsusilə hisə verilmiş ətlər və kolbasalarda doymuş yağ çox olur. Bu da “pis” xolesterinin (LDL) səviyyəsini artırır və ateroskleroz, piylənmə kimi problemlərə yol açır.

Aşağı qida dəyəri

Hisəvermə prosesində bir çox vitamin və mineral məhv olur. Bu səbəbdən, bu məhsullar əsasən "boş kalori" ilə təmin edir — yəni enerji verir, amma fayda azdır.

Nitrit və nitratlar riski

Bəzi istehsalçılar məhsulun rəngini gözəlləşdirmək və bakteriyaların inkişafını əngəlləmək üçün tərkibə nitrit və nitrat əlavə edirlər. Bu maddələr orqanizmdə kanserogen olan nitrozaminlərə çevrilə bilər.

Niyə hisə verilmiş məhsullardan imtina etməliyik?

PAK maddələrinin və digər zərərli komponentlərin orqanizmə vurduğu ciddi zərərlər səbəbindən, mütəxəssislər hisə verilmiş məhsullardan maksimum dərəcədə uzaq durmağı və ya tamamilə rasiondan çıxarmağı tövsiyə edirlər. Onların dadından alınan qısa müddətli zövq, sağlamlıq üçün uzunmüddətli təhlükələrə dəyməz.