Əsasən özəl müəssisələrdə işin gedişindəki nöqsanlara, gecikməyə və digər səbəblərə görə işçilərin maaşlarından tutulma halları ilə tez-tez rastlaşırıq. Hətta bunu qaydaya çevirən və əvvəlcədən işçilərin diqqətinə çatdıran işəgötürənlər də az deyil. Tutulmaların məbləği isə müəssisədən-müəssisəyə, həmçinin maaşın məbləğindən və baş vermiş haldan asılı olaraq dəyişə bilir. 

Bəs qanunla işçinin maaşından yuxarıda göstərilən səbəblərə görə tutulma ola bilər?

Qanunvericiliyə əsasən, işəgötürən işçinin əməkhaqqından aşağıdakı ödənişlər tuta bilər:

a) qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müvafiq vergilər, sosial sığorta haqları və digər icbari ödəmələr;

b) qanunvericilikdə nəzərdə tutulan icra sənədləri üzrə müəyyən edilmiş məbləğ;

c) işəgötürənə işçinin (tam maddi məsuliyyət daşıdığı hallar istisna olunmaqla) təqsiri üzündən onun orta aylıq əmək haqqından artıq olmayan miqdarda vurduğu ziyanın məbləği;

ç) müvafiq iş ilinə görə məzuniyyətə çıxmış və həmin iş ili bitənədək işdən çıxdığı halda məzuniyyətin işlənməmiş günlərinə düşən məzuniyyət pulu;

d) xidməti ezamiyyətə göndərilən işçiyə avans olaraq verilmiş ezamiyyə xərclərinin ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra artıq qalmış borc məbləği;

e) mühasibat tərəfindən ehtiyatsızlıqla səhvən yerinə yetirilən riyazi əməliyyatlar nəticəsində artıq verilmiş məbləğlər;

ə) təsərrüfat ehtiyaclarından ötrü malların, əmtəələrin alınması üçün verilmiş, lakin xərclənməmiş və vaxtında qaytarılmamış pulun məbləği;

f) kollektiv müqavilələrdə nəzərdə tutulan hallarda müəyyən edilmiş məbləğ;

g) həmkarlar ittifaqının üzvü olan işçilərin əmək haqqından mühasibatlıq vasitəsi ilə tutulan və 4 iş günü müddətində həmin müəssisənin həmkarlar ittifaqı təşkilatının xüsusi hesabına köçürülən həmkarlar ittifaqına üzvlük haqları.

Bir sözlə, bu halların heç biri işçinin nöqsanı ilə bağlı əməkhaqqının birbaşa azadılmasını nəzərdə tutmur. 

Əmək Məcəlləsinin 186-cı maddəsi əmək və icra intizamının pozulmasına görə intizam məsuliyyəti və onun növlərini müəyyən edir. Burada bildirilir ki, işçi əmək funksiyasını tam yerinə yetirmədikdə, yaxud keyfiyyətsiz yerinə yetirdikdə, əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş vəzifələrini, müəssisədaxili intizam qaydalarını pozduqda işəgötürən ona aşağıdakı intizam tənbehlərindən birini tətbiq edə bilər:

a) töhmət vermək;

b) sonuncu xəbərdarlıqla şiddətli töhmət vermək;

c) aylıq əmək haqqının 1/4-i məbləğindən çox olmamaq şərtilə cərimə etmək;

ç) əmək müqaviləsini bu Məcəlləyə uyğun ləğv etmək.

Göründüyü kimi, qanunvericilikdə işçinin buraxdığı nöqsanlara görə əməkhaqqından tutulma öz əksini tapmasa da, onun barəsində intizam tənbehi olaraq cərimə müəyyən edilib. 

Lakin sözügedən cərimə işçilərlə əmək müqaviləsi ilə yanaşı, kollektiv müqavilə (Kollektiv müqavilə işəgötürənin, əmək kollektivinin və ya həmkarlar ittifaqları təşkilatının arasında yazılı formada bağlanan əmək, sosial-iqtisadi, məişət və digər münasibətləri tənzimləyən sənəddir) bağlandığı və bu sənəddə qeyd edildiyi halda nəzərdə tutula bilər. Əks təqdirdə isə işçinin əməkhaqqından sözgedən məqsədlə tutulma qanunsuzdur.   

©qafqazinfo