Cənubi Koreya siyasi xaos içində olduğu bir vaxtda, onun fond bazarı qlobal süni intellekt ("AI") bumundan faydalanan əsas texnologiya rəqibi Tayvandan daha da geri qalmaq təhlükəsi ilə üzləşir.  

Valyuta.Az "Bloomberg"ə istinadla xəbər verir ki, bu il Tayvanın birja indeksi təxminən 30% artaraq 2009-cu ildən bəri ən yüksək göstəricisini nümayiş etdirib. Bu artım Asiyanın texnologiyaya yönümlü iki bazarı arasında tarixi fərqliliyi daha da artırır. Hazırda Tayvanın ümumi bazar dəyəri Cənubi Koreyanınkını təxminən 950 milyard dollar üstələyir. Bunun əsas səbəbi "Nvidia Corp.", "Microsoft Corp." və "OpenAI" kimi qlobal "AI" liderlərinin Tayvan şirkətləri ilə sıx əməkdaşlıq etməsidir.  

Gələn ilə nəzər saldıqda, hər iki ixrac yönümlü iqtisadiyyat ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın mümkün tarif artımları riskini nəzərə alsa da, bir çox investor Tayvanı daha az həssas hesab edir. Bunun səbəbi Amerika şirkətlərinin Tayvan texnologiyasına olan yüksək tələbatı və adanın daha güclü iqtisadi perspektivləridir.  

Bu optimizm həm də yerli aksiyalara investisiya axınlarının artmasına və Tayvan dollarının 2024-cü ildə Koreya vonundan daha üstün performans göstərməsi üçün müsbət siqnallara səbəb olur.  

"AI-nin struktur mövzusu daha da genişlənəcək kimi görünür və bu, Tayvanın gələn il də üstünlük qazanacağını göstərir," deyə "Saxo Markets"in Sinqapurdakı baş investisiya strateqi Çaru Çanana bildirib. "Koreyanın bazarının ucuz qiymətləndirmə problemi, mövcud siyasi çətinliklər səbəbindən uzun müddət həll olunmamış qala bilər. Bu problemin həlli üçün korporativ idarəetmə islahatlarına prioritet verilməlidir."  

Cənubi Koreya prezidenti Yun Sok Yol parlamentdə yaranmış problemi aradan qaldırmaq üçün hərbi vəziyyət tətbiq etməyə çalışsa da, siyasi mövqeyini qorumaq uğrunda mübarizə aparır. Bu böhran ölkənin ümumi iqtisadi perspektivlərinə kölgə salır və Yun tərəfindən səhm dəyərini artırmaq və "Koreya endirimi" kimi tanınan ucuz qiymətləndirməni aradan qaldırmaq məqsədilə irəli sürülən Korporativ Dəyər-Yüksəltmə proqramına təsir göstərə bilər.  

Bu il 8%-dən çox dəyər itirən "Kospi" indeksi dünyanın ən zəif performansa malik əsas birja indekslərindən biri olub. Tayvanın "Taiex" indeksi ilə müqayisədə bu geriləmə cari ayda daha da dərinləşib.  

"TSMC" qaydaları 

Tayvanın səhm bazarındakı üstünlüyü, bu ilin 80% artan dünyanın ən qabaqcıl çip istehsalçısı olan "Taiwan Semiconductor Manufacturing Co." ("TSMC") şirkətinin səhmləri ilə sıx bağlıdır. Bu şirkət indeksin ümumi çəkisinin 37%-ni təşkil edir. "TSMC, "Nvidia" və "Apple Inc." üçün ən qabaqcıl çip tədarükçüsüdür.  

Əksinə, Cənubi Koreyanın ən dəyərli şirkəti olan "Samsung Electronics Co." bu ilin ən böyük maneələrindən biri olub. "Samsung"un səhmləri texnoloji irəliləyişlərdəki ləng inkişaf və idarəetmə problemləri səbəbindən süni intellekt bumundan geri qalma narahatlıqları ilə Seulda 31% ucuzlaşıb.  

Ümumilikdə, Tayvanın "AI" sahəsinə təsiri yalnız "TSMC" ilə məhdudlaşmır: "Goldman Sachs Group" analitiklərinin məlumatına görə, 40-dan çox "AI" ilə bağlı şirkət "MSCI" Tayvan indeksinin çəkisinin təxminən 73%-ni təşkil edir. Koreyada isə bu göstərici yalnız 33%-dir və əsasən "SK Hynix Inc." və "Samsung Electronics"dən ibarətdir.  

Analitiklərin hesablamalarına əsasən, "MSCI" Tayvan üçün səhmlər üzrə orta mənfəət göstəricisi bu il 33%-dən çox artaraq rekord səviyyəyə çatıb. "MSCI" Koreya üçün isə bu göstərici avqustda zirvəyə çatdıqdan sonra 5% azalıb.  

“Əgər siz "Nvidia"nın "AI" server bazarını nəzərdən keçirsəniz, Tayvan həmin dəyər zəncirində mühüm rol oynayır,” deyə "Neuberger Berman"ın portfel meneceri Yan Tov Bun bildirib. “Əksinə, Koreya bu yeni bum mühitində çox az iştirak etdiyindən güclü performans göstərməyib.”  

Trampın tarifləri

Trampın təklif etdiyi daha yüksək tariflər qlobal bir çətinlik olsa da, bəzi investorlar Tayvana münasibətdə daha fərqli və yumşaq yanaşma gözləyirlər.  

“Xatırladaq ki, Tayvandan gələn bir çox məhsul ABŞ texnologiya təchizat zəncirlərinin əsas hissələri olduğu üçün əvvəlki tariflərdən azad edilmişdi,” deyə "JPMorgan Chase & Co." analitikləri, o cümlədən Raciv Batra, bir qeyddə yazıb. “Bu dəfə də eyni olacaq və "TSMC" qlobal "AI" ticarətinin əsas hissəsi kimi görünür.”  

"Wall Street" bankının fikrincə, Tayvan ABŞ ilə ticarət müharibəsində Koreyadan daha yaxşı mövqedədir.  

Tayvan səhmləri üçün başqa bir müsbət amil isə yerli investorların artan iştirakıdır, xüsusən də qlobal investisiya mühiti qeyri-sabit olduqda.  

“Tayvan pərakəndə investorlarının yerli bazara bağlılığı və "AI" bumunun davam edən marağı səhm bazarındakı iştirakını artırmağa kömək etməlidir,” deyə "Fidelity International"ın fond meneceri Vivian Pay bildirib. Onun sözlərinə görə, uzunmüddətli investisiya barədə artan məlumatlılıq yerli səhmlərə davamlı axını təmin edə bilər.  

Bu il Tayvan dolları ABŞ valyutasına qarşı təxminən 5%, Koreya vonu isə təxminən 9% dəyər itirib.  

“Həm Tayvan, həm də Koreya tariflərə məruz qalsa da, Tayvanın iqtisadi fundamentalları daha sabitdir,” deyə "Credit Agricole CIB" strateqi Eddi Çun bildirib. “Bu, 2025-ci ilə qədər davam edəcək.”  

Rəhim