Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın 2031-ci ildə Sakit Okeana atılması planlaşdırılır, bəs, tikintisinə milyardlarla dollar xərclənən bu qurğu gözləntiləri doğruldubmu? 

Valyuta.az xəbər verir ki, bununla bağlı araşdırma aparılıb. Beynəlxalq Kosmik Stansiya əlamətdar bir mərhələ keçmək üzrədir. Noyabr ayından etibarən nəhəng kosmik qurğu dörddə bir əsrdir ki, planetimizin ətrafında dövr edir. Son 25 ildə yüzlərlə astronavt burada müvəqqəti evlər qurdu, həmçinin stansiyada qurbağalar, qurdlar, qabıqlı dəniz canlıları, balıqlar və kəpənəklər də yer alıb. Bu canlıların hər biri, cazibə qüvvəsi, radiasiya və kənar hadisələrin onlara təsirini aşkar etməyə yönəlmiş təcrübələrin mövzusu olmuşdur. 

Astronavtlar bu stansiyada qaranlıq maddə, kosmik şüalar və Yerin ozon təbəqələri üzərində də tədqiqatlar aparıblar. Lakin 1998-ci il noyabrın 20-də Rusiyanın “Zarya” modulunun orbitə buraxılması ilə ilk bölməsi tamamlanan 100 metr uzunluğundakı bu strukturun ömrünün bitməsinə artıq barmaqla sayılacaq qədər günlər qalıb. Stansiya planlaşdırıldığından on il artıqdır ki, işləyir və saatda 44 min km sürətlə Yer ətrafında dövr edir. Kosmik stansiya gündə 16 dəfə qızdırıldığı və soyudulduğu üçün hava sızmasından, pərvanələrin nasazlığından və digər qəzalardan getdikcə daha çox əziyyət çəkməyə başlayıb. Bu problemlərə əlavə olaraq, kosmik gəminin birləşdirilməsi və ekipajın hərəkəti nəticəsində yaranan titrəyişlər də köhnəlmiş avadanlıqları zədələməkdədir. Bu səbəbdən NASA hazırda 16 təzyiqli moduldan ibarət olan Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın 2031-ci ildə fəaliyyətini dayandıraraq Sakit Okeana göndərilməsinə qərar verib. Kosmik agentlik planetimizə düşən 400 tonluq avtomobilin insanlar üçün heç bir təhlükə yaratmayacağını və okeanın dərinliklərində basdırılacağını bildirir.

Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın tezliklə məhv edilməsi mühüm suallar doğurur. Tikinti və istismar üçün 145 milyard dollar xərcləməyə dəyərdimi? Bu inanılmaz xərcləri əsaslandırmaq üçün son 25 il ərzində nə öyrəndik? Onu nə əvəz edəcək və hesabı kim ödəyəcək?

Gəlin birinci və ən mübahisəli suala baxaq. Bir çox elm adamları deyirlər ki, stansiya sıfır cazibə şəraitində necə yaşamaq və işləmək barədə əvəzsiz, Aya və Marsa, həmçinin ondan kənara uzunmüddətli səyahətlərə hazırlaşarkən həyati əhəmiyyət kəsb edəcək məlumatlar verir. Mütəxəssislər bildirirlər ki, kosmik stansiya sayəsində insanların kosmosda ev tikə biləcəyini öyrənmişik və bu çox vacib bir dərsdir.

Bəzi ekspertlər bunun əksini düşünür. Onlar kosmik stansiyaya xərclənən pulun müxtəlif layihələrə yatırılmasının daha yaxşı olacağını iddia edirlər. 1990-cı illərdə, stansiyanın planlaşdırılması başlayanda, əsas maliyyəçi olan ABŞ, rəqabət aparan iki böyük elmi layihəni nəzərdən keçirirdi. Bunlardan birincisi Beynəlxalq Kosmik Stansiya idi. Təklif edilən ikinci qurğu Superkeçirici Super Kollayder idi. Hər ikisi böyük qiymət etiketləri ilə gəldi və ABŞ Konqresi qərar verdi ki, ölkənin yalnız onlardan birini nağd pulla təmin etmək imkanı var. Əsasən siyasi səbəblərdən Beynəlxalq Kosmik Stansiya seçildi. ABŞ-ın bu qərarı ilə Avropa Cenevrədəki zavodda öz hissəcik sürətləndiricisini, yəni Böyük Adron Kollayderini (LHC) qurdu. Bundan sonra tədqiqat bir neçə Nobel mükafatı qazandı. 

Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın taleyi bir neçə ildən sonra sona çatsa da, yeniləri tikiləcək. ABŞ, Avropa, Yaponiya, Kanada və Hindistan yeni orbital laboratoriyaları işə salmaq və tikmək planlarını açıqlasa da, Çin artıq özünün Tiangong kosmik stansiyasını inşa edib. İndi Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan daha üstün olması planlaşdırılan Tiangongun yaxın gələcəkdə hazırkı ölçüsünü iki qat artırlması, əlavə modullarla təchiz edilməsi planlaşdırılır.

ABŞ, Avropa Yaponiya və Kanada ilə birgə hazırkı stansiyanın daha kiçik bir versiyası olan “Gateway”i qurmağı planlaşdırır. hansı ki, bu sonradan Ay ətrafında orbitə yerləşdiriləcək. Stansiya həftələrlə, aylarla astronavt qrupları tərəfindən ziyarət ediləcək. Buradan astronavtlar Ayın səthini tədqiq edəcək və orada daimi ekipaj bazasının tikintisinə hazırlaşmağa kömək edəcək robot gəmilərini yönləndirəcəklər.

Elmir