Son 17 ildə Azərbaycanda həyata keçirilən beynəlxalq və regional iqtisadi layihələr ölkəmizi regionda əsas iqtisadi gücə çevirib. Bu, bir tərəfdən yeni iş yerlərinin yaradılmasına, digər tərəfdən ayr-ayrı qurumların gəlirlərinin artmasına və bununla yanaşı, büdcəyə daxilolmaları artırmaq məqsədi daşıyır. Həmçinin, özəl sektorun inkişafı üçün daha geniş imkanlar yaradır.

Belə iqtisadi layihələrdən biri də tranzit yükdaşımaların həcminin artması məqsədilə görülən işlərdir. Bu gün Azərbaycan Qərbdən (Türkiyə, Aİ), Cənubdan (İran və Hindistan), Şimaldan (Rusiya) keçən yolları birləşdirən dəmir yolu xətlərinin kəsişdiyi haba çevrilib. Tranzit yüklərin bu dəmir yolları vasitəsilə daşınaraq Qərb ölkələrinə, Șimaldan İran və Hindistana, Cənubdan Rusiyaya daşınması üçün Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı kimi əsas nəqliyyat qovşağı yaradılıb.

Onu da qeyd edək ki, əsası 1902-ci ildə qoyulmuş Bakı Limanı Xəzərin ən böyük limanıdır. 2015-ci ildə isə bu limana yeni nəfəs verilib. Beləliklə, Azərbaycanın tranzit yüklərin daşınması üçün potensialı çox böyükdür. Bəs reallıqlar necədir?

“Report” xəbər verir ki, Rusiyanın Həştərxan vilayətinin Beynəlxalq Əlaqələr Agentliyinin saytında yerləşdirilən məlumata görə, bu günlərdə Türkmənistandan ixrac olunan karbamid yükü çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycan üzərindən deyil, Rusiya Federasiyasına məxsus Kutum stansiyası üzərindan aşırılaraq Novorossiysk limanına, oradan da alıcılarına göndərilir. 2 000 ton tranzit yükün bizim üzərimizdən deyil, başqa yolla getməsi Azərbaycan dəmir yollarının, liman va logistik şirkətlərin itkisidir.

Gördüyümüz kimi, bizim üzərimizdən istiqamətini dəyişərək keçən yüklərin səsi artıq şimaldan gəlir. Aidiyyəti qurumlar təxirəsalınmaz tədbirlər görməlidir ki, sabah bu səs Qərb və Cənub ölkələrindən də gəlməsin. Bunun üçün isə tranzit daşımalar və bütövlükdə nəqliyyatın, iqtisadiyyatın qaldırılmasını istəyiriksə bu barədə aidiyyəti qurumlar düşünməli və özəl sektorda olan daşıyıcı şirkətlərə barabərhüquqlu münbit şərait yaratmalıdırlar.

Bu məsələ ilə bağlı “Report”a fikirlərini bildirən iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov deyib ki, burada kifayət qədər fərqli faktorlar var.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan bugünə tam rəqabətli tranzit imkanları təmin edə bilmir: “Yəni Azərbaycan infrastrukturu təmin edəndə tariflərlə problem yaradır, tarifləri təmin etdikdə hansısa subyektin özü prosesdə problem yaradır. Yəni heç bir halda bütün faktorları optimallaşdırıb bir araya gətirə bilmirlər”.

Ekspert eyni zamanda düşünür ki, ölkənin uzunmüddətli strategiyası Azərbaycanın tranzit dəhlizinə çevrilməsidir və müstəqilliyin ilk günündən bu belədir: "Bu istiqamətdə işlər görülüb, addımlar atılıb. Amma bununla yanaşı bu istiqamətdə lazım olacaq görülməli bütün işlərin bir araya gətirilməsi mümkün olmur. Müxtəlif zaman çərçivəsində biz strategiyadan yayınmış oluruq və son nəticədə rəqabətli modeli ortaya qoya bilmirik”.

R. Həsənov düşünür ki, bunun bir çıxış yolu var ki, o da baxışın, yanaşmanın dəyişməsidir. Ekspert deyir ki, subyektlərin maraqları əsas olmamalıdır və bütün qərarlar ölkənin maraqlarına xidmət etməlidir: “Bütün görüləcək işlər bu istiqamətdə olmalıdır. Yüklərin Azərbaycandan yan keçməsində həmçinin tariflər rol oynayır, infrastrukturun müəyyən təsiri var. Heç kəsə sirr deyil ki, Azərbaycanda dəmir yol infrastrukturunun qurulmasına milyonlarla manat vəsaitlər xərclənib. Amma gedin Azərbaycan dəmir yollarının vəziyyətinə baxın. Bu gün dəmir yolları 20 km/saat sütərdə sərnişin daşıyır, 25 km/saat sürətlə isə yük daşıyır. Əslində isə belə olmamalıdır”.

O, qeyd edib ki, ortaya bir mövqe qoyulubsa, bu mövqe axıra qədər dəstəklənməlidir və qurduğun infrastrukturun və müəyyən etdiyin tariflər bütün parametrlərə cavab verməlidir.