İnsan sosial varlıqdır. Həmişə təkbaşına və öz seçimləri ilə hərəkət edə bilməz. Həyatını təşkil etmə tərzi, gündəlik münasibətləri və etdikləri onun maraqlandığı, bəyəndiyi və həzz aldığı şeylər əsasən yaşadığı cəmiyyətin təsiri və rəhbərliyi ilə müəyyən edilir.  

Valyuta.az xəbər verir ki, “Dubay şokoladı”nın fenomenə çevrilməsi ilə bağlı Prof. Dr. Ulvi Saran “Independent Türkçe” üçün yazıb. 

İnformasiya və texnologiya əsrinin gətirdiyi sistemlər, onun təmin etdiyi alətlər və tətbiqlər insanın xarici dünyaya açıqlıq və təsir dərəcəsini artırır.  

Burada “Dubay şokoladı” insanın iradə və şəxsiyyət zəifliyinin, xarici təsirlərə açıq olmasının və manipulyasiyasının, bir çox məsələlərdə öz seçimləri və qərarları ilə deyil, çərçivədə hərəkət etməsinin çox yeni və parlaq nümunəsidir. 

Məhsul çox qısa zamanda bütün dünyada qida fenomeninə çevrildi və demək olar ki, hər kəsin beynində və gündəlik söhbətlərində yer almağa başladı.

Biz bunun şahidi oluruq ki, televiziyada, sosial şəbəkələrdə, mehriban söhbətlərdə sanki mühüm bir siyasi hadisə və ya beynəlxalq inkişaf kimi gündəmə gətirilir və xatırlanır.  

Dubay şokoladının bütün dünyada, o cümlədən Türkiyədə ad çıxarması, insanların gündəlik gündəmində çox yer alması məzmunundan və keyfiyyətindən asılı olmayan bir məsələdir və sadəcə bir qida məhsuluna tələbatdan daha çox şeydir...  

O, rəqəmsal texnologiyaların və rəqəmsal mədəniyyətin sosial-iqtisadi struktura və sosial psixologiyaya çoxşaxəli təsirləri, ünsiyyət dinamikasının və sosial medianın insanların düşüncə və davranış tərzlərinə təsir etməsi ilə bağlı kritik faktları və məlumatları ehtiva edir.  

"Dubai Chocolate" - Dubayda yerləşən “Fix Dessert Chocolatier” tərəfindən istehsal olunan şokolad çubuğudur. 

Qısacası, püstə, tahin (küncüt yağı) və şokoladla birləşdirilən Yaxın Şərqin ənənəvi deserti olan künefedən ibarət tərkib hissəsi və ləzzət birləşməsi olaraq təyin olunur.  

Bütün dünyada insanlar bu yeni məhsulun dadı ilə maraqlanır və bir-birlərindən onu sınayıb-sınamadıqlarını soruşurlar. Bunu sınamayanlar tez bir zamanda sınamağa can atırlar və şokolad mağazalarında və supermarket kassalarında növbəyə dururlar.
  
Sadə maraqdan bu inqrediyentləri birləşdirərək şokoladı yaradan sahibkar Sarah Hamouda onun hazırladığı məhsulun bütün dünyada belə geniş maraq və diqqət doğuracağını heç vaxt proqnozlaşdıra bilməzdi.  

Məhsulun bu qədər populyar olmasının əsas səbəblərini aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:  

Trend dinamikası və sosial maraq:

Biznes əvvəlcə Hamoudanın öz mağazasında kiçik miqyaslı satışlarla davam etsə də, “TikTok”da yemək fenomeni Maria Vehera öz hesabında avtomobilində şokolad yediyi videosunu paylaşdıqdan sonra yerli bir təşəbbüs olmaqdan dünya miqyasında tanınmağa keçdi və qlobal oldu. Çox qısa müddətdə trendə çevrildi.  

İnsanların yeni məhsula güclü marağı birbaşa həmin məhsulun qida dəyəri və ya keyfiyyəti ilə deyil, həm də yeni şeylər kəşf etmək istəyi, maraq hissi və sürətli istehlak vərdişləri ilə birbaşa bağlıdır.  

Rəqəmsal əsrdə internetdə ortaya çıxan və geniş yayılan tendensiyalar insanlarda daimi maraq, kəşf hissi və "yenisini sınamaq" istəyi yaradır.  

Sosial media platformaları, xüsusilə “TikTok” və “Instagram” bu maraq hissini sürətlə yayılan şəkillər və paylaşımlarla qidalandıraraq geniş auditoriyaya çatmağa imkan verir.  

Reklam və kommunikasiya strategiyaları:*

Buraxılan hər hansı bir yenilik təbii olaraq maraq oyadır. 

Bundan əlavə, məşhur iqtisadçı Jean Baptiste Sayın "Saylar və ölkələr qanunu"na görə, bazar iqtisadiyyatının əsas qaydası budur ki, "hər bir təklif öz tələbini yaradır".  

Əvvəla qeyd edək ki, estetik dizaynı və vizual təqdimatı ilə şokoladın Dubayda gündə 2 dəfə və məhdud miqdarda istehsal olunması ənənəvi marketinq sayəsində çatmağı çətinləşdirir və buna görə də daha çox tələbat yaradır.  

Hər gün müəyyən saatlarda məhdud sayda istehsal edilən şokolad, reklam və ünsiyyət baxımından “məhdud əlçatanlıq” anlayışı ilə satışa çıxarılaraq insanların beynində bir növ dəyərli “kolleksiya” anlayışı yaradır.  

Viral effekt və rəqəmsal dövrün ünsiyyət gücü:

“Dubay şokoladı” hadisəsi təkcə qlobal miqyasda insanlara yeni ləzzət kombinasiyasının təqdim edilməsi baxımından deyil, həm də sosial medianın viral effekt yaratmaq imkanları baxımından diqqətəlayiq bir nümunədir.  

Rəqəmsal dövrün marketinqə gətirdiyi ölçü “TikTok” və “Instagram” videolarının təqdim etdiyi viral effektlə dünyada milyonlarla baxış toplayan şokoladın sosial media istifadəçiləri arasında sürətlə yayılması, qlobal maraq və marağı oyatması ilə özünü göstərir. Nəticədə daha çox insan bu məhsulu sınamaq istəyir.  

Burada sosial medianın təqdim etdiyi virus effekti (zəncirvari paylaşma effekti) promosyon və yayılmada eksponensial artım, yəni uçqun kimi böyümə təmin edir.  

Videolarda təəccüblü mesajlar və vizuallarla şokoladın təbliği viral effektin intensivliyini daha da artırır, məhsulu sadəcə yerli şokoladdan qlobal simvola çevirir.  

Bundan əlavə, insanlar sosial şəbəkələr vasitəsilə təkcə məhsulu deyil, həm də “onu ən qısa zamanda yaşamaq” hissini paylaşırlar ki, bu da “İtkinlik qorxusunu” (FOMO) tətikləyir və məhsula olan tələbatı sürətlə artırır.  

Şəxsi zəifliklər və asılılıq dinamikası:

İndiki vaxtda insanların nə üçün bir məhsulu və ya məsələni gündəmlərinin zirvəsinə qoyması və onunla qarşılaşmağı həyatlarında prioritet təşkil etməsi təkcə məhsulun xüsusiyyətləri ilə deyil, həm də insanların sosial qarşılıqlı əlaqə dinamikasının güclü cəlbediciliyi və istiqamətləndirici təsiri ilə bağlıdır. 

Hər kəsin bacardığı işi tez bir zamanda etmək istəyinin altında yatan “qaçırma qorxusu” (FOMO) çox qədimlərə gedib çıxır.  

Tarix boyu insanlar sosial əlaqələrdən qopmaq və ya mühüm təcrübələri əldən vermək qorxusu ilə hərəkət ediblər.  

Məsələn, keçmiş cəmiyyətlərdə “qrupdan kənarda qalmaq” və ya “sosial mühitin bir parçası olmamaq” qorxusu yaşamaq üçün təhlükə olaraq görülürdü.  

Lakin bu hiss rəqəmsal dövrün ünsiyyət və sosial qarşılıqlı əlaqə dinamikası ilə daha intensiv və geniş vüsət almışdır.  

Daimi onlayn ünsiyyət və sosial mediada ani məlumat mübadiləsi insanlarda digər insanların nə etdikləri barədə güclü bir şüur yaratdı.

Bu şəkildə, insanlar daim başqalarının "daha yaxşı" və ya "daha əyləncəli" bir şey yaşadıqlarını düşünürlər və bu, qaçırmaq qorxusuna səbəb olur.  

Bütün dünyada insanların “Dubay şokoladı”nı ən qısa zamanda dadmaq istəyi onların başqalarının həyatını ideallaşdırmaq və öz təcrübələrini qeyri-adekvat görmək meylləri ilə əlaqədardır.  

Manipulyasiyaya açıqlıq və iradənin zəifliyi:

İnternet və sosial mediadan qaynaqlanan istehlak mədəniyyəti insanların asanlıqla manipulyasiya edilməsində böyük rol oynayır.

Şokolada olan bu tələb, əslində insanların diqqətlərini idarə etməkdə çətinlik çəkdiyini, asanlıqla manipulyasiya edildiyini və iradə zəifliyi göstərə biləcəyini ortaya qoyur.

Xüsusilə sosial media vasitəsilə insanların davamlı olaraq yeni və cazibədar məhsullarla bombardman edildiyi çağımızda, insanların öz daxili istəkləri ilə sosial medianın təsiri arasındakı fərqi ayırd etmə qabiliyyəti xeyli zəifləyib.

Bu cür təsirə boyun əymək, insan psixologiyasının asanlıqla aldanması ilə bağlıdır.

İnsanlar cəmiyyətin məşhur hesab etdiyi şeyləri istehlak etməyə meyllidirlər və bu tendensiya göstərir ki, fərdlər özlərini azad iradə ilə hərəkət etdiklərinə inansalar da, əslində onları kənar təsirlər idarə edir.

Əvəz Həsənov