Maliyyə piramidası (ingilis piramidası sxemi) saxta biznes modelidir. İlkin iştirakçıların gəliri malların, xidmətlərin satışı hesabına deyil, plana sonradan qoşulan insanların vəsaiti hesabına təmin edilir.

İş ondadır ki, bütün iştirakçılara gəlir ödəmək mümkün deyil və piramidanın yaradıcıları da bunu yaxşı bilir. Plan “investorların” və onların pullarının daimi axını olduğu müddətcə işləyir. Yeni insanlar investisiya etməyi dayandırdıqda, köhnə iştirakçılara ödəmək üçün heç bir gəlir olmur və piramida dağılır.

Bu sxem adını strukturundan alıb, çünki aşağı səviyyədə çoxlu sayda “investor” bir pillə yuxarıda daha az sayda iştirakçıya gəlir gətirir.

Maliyyə piramidasının mərkəzində bir piramida sxemi var. Bu saxta biznes modeli 1919-cu ildə italyan mühacir Çarlz Ponzi tərəfindən icad edilib. O, ABŞ-a cibində 2,50 dollarla gəlib, lakin qanuni yolla pul qazana bilməyib. Sonra Ponzi asan, lakin riskli qazanc əldə etmək üçün hiyləgər bir plan yaradıb.

Çarlz birja şirkətini qurdu və istiqrazlar satdı. “İnvestor” 1000 dollar sərmayə qoydu və şirkət 90 gündən sonra 50%-lə 1500 dollar ödəyəcəyini vəd etdi. 1920-ci illərdə piramida partladı, lakin onun ardıcılları on dəfə çox qazandılar. Çarlz özünü 20 milyon dollarla zənginləşdirən ilk şəxs oldu.

"Maliyyə piramidası" və "Ponzi sxemi" anlayışları sinonim hesab edilsə də, onların bəzi fərqləri var:

Ömrü: Klassik piramidalar daha qısa ömürlüdür. Onlar yalnız yeni investorların daimi axınına diqqət yetirirlər və Ponzi sxemləri də köhnələrini qorumağa çalışır.

Hüquqi status: Ponzi sxemləri açıq fırıldaqlardır və piramida sxemləri bəzən qanuni biznesin bir hissəsi ola bilər.

İş strukturu: Piramida sxemləri “investorlardan” yeni insanları cəlb etməyi tələb edir. İştirakçı hər birindən komissiya alır və yalnız bundan sonra pulu "yuxarı" göndərir. Ponzi sxemlərində alınan vəsait əvvəlki investorların gəlirlərini ödəmək üçün dərhal gedir.

Maliyyə fırıldaqçılıq sxemlərinin əsas əlamətləri:

İnvestisiya fondunda Ponzi sxemini və ya piramida sxemini tanımağa kömək edəcək 5 ümumi xüsusiyyət:

Minimum və ya risk olmadan zəmanətli yüksək investisiya gəliri - Mümkün deyil

Bazar vəziyyəti gəlirliliyə təsir etmir - Mümkün deyil

Gəlir mənbəyi haqqında məlumat yoxdur – Ola bilər 

Fond investisiya strategiyasının təfərrüatlarını açıqlamır - Ehtimal ki, mövcud deyil

Əvəz Həsənov