Məhz müharibənin 43-cü günü Azərbaycan xalqının gözlədiyi həmin an gəldi və Prezident İlham Əliyev azad Şuşanın müjdəsini verdi. Elə o andan Şuşanın azadlığı qələbəmizin əsas simvoluna çevrildi...

32 illik həsrət bitdi və artıq mədəniyyətimizin beşiyi Şuşaya böyük qayıdış başlayıb. Şuşalılar illərdir həsrətini çəkdikləri doğma torpaqlarına əbədi yaşayıb-yaratmaq üçün geri dönürlər. Tarixi izləyərək yaşadığımız son 4 ildə yenə unudulmaz anlara şahidlik edirik.

Bu dəfə isə Şuşaya şuşalıların yurd sevincini bölüşməyə gəlmişik.

Şuşanın özünəməxsus dumanı yerini leysan yağışla əvəzləyib. Buna baxmayaraq, köç işləri durmadan davam edir. Başqa sözlə, Şuşaya köç öz bərəkəti ilə gəlib...

Şəhərə ilk köçənlərdən biri Gülbəniz Babayevanın qonağı olacağıq. Məskunlaşdığı evə doğru irəliləyirəm. Bacıları ilə birgə evlərinə gələn ilk qonağı sevinc və həyəcanla qarşılayırlar. Biz də onlar qədər sevincliyik. Böyük qayıdışa görə gözaydınlığı veririk. Bu dəm Şuşaya gələn ikinci köç karvanının alqışlarla, bayram ab-havasında qarşılanması mərasiminin səsləri bütün məhəlləyə yayılır. Tarixi anları qonaq olduğumuz evin balkonundan izləyirik, sevinc göz yaşlarını tuta bilmirik...

Bu heyrətamiz anlardan sonra mənzilə daxil olur, söhbətə başlayırıq. Gülbəniz xanım deyir ki, artıq Şuşadadırsa, şəhərin işğalda olduğu illəri xatırlamaq istəmir: "Həmin ağrılı-acılı günlər arxada qalıb. Çox dəhşətli günlər idi. 28 il Şuşa həsrəti ilə yaşadıq. Şuşa işğaldan azad edildikdən sonra şəhərə ilk dəfə gələndə onun hər küçəsini, hər binasını görmək üçün qarış-qarış gəzdim. Uzun illər Bakıda yaşasaq da, ürəyimiz Şuşa ilə döyünüb. Atam dülgər idi, ona görə Şuşada tikilmiş bir çox binalarda, evlərdə onun əl işləri olub. Cıdır düzündə qonaq evi var idi, hansı ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyev də vaxtilə orada qonaq olmuşdu və atamın əl işlərini bəyənmişdi. Həmin qonaq evinə də baş çəkmişdim. Lakin gördüyüm mənzərə ürəyimi ağrıtmışdı, çünki ermənilər atama aid əl işlərini söküb aparmışdılar. Bütün bunlara baxmayaraq, Şuşada gəzərkən uşaqlığımı, gəncliyimi, gözəl günlərimi xatırlayıram".

Gülbəniz xanımla söhbətimizdən məlum olur ki, o, 2023-cü ilin sentyabr ayında Qarabağda həyata keçirilən antiterror əməliyyatı zamanı həlak olmuş yeganə mülki şəhid Vidadi Fərhadovun həyat yoldaşıdır. Təsadüfə bax ki, o vaxt şəhidimizin vida və dəfn mərasimlərini mediada işıqlandıran jurnalistlərdən biri də mən olmuşam...

Telefona zəng gəlir və şuşalı rəssam Rövşən Bayramov bizi gözlədiyini bildirir. Gülbəniz xanımla yenidən görüşmək ümidi sağollaşaraq yeni müsahibimin evinə doğru yollanırıq. Rövşən bəy Rəssamlar İttifaqının üzvü, Azərbaycan Respublikasının fəxri mədəniyyət işçisidir. O, bizi qarşılayaraq evində yenicə yaratdığı atelyesinə qonaq edir. Emalatxananın pəncərəsindən Şuşaya açılan mənzərənin Rövşən bəydə yaxşı ilham mənbəyi yaradacağını düşündük.

Rəssam Bakıda Şuşasız keçirdiyi ağır illərdən danışır. Otaqda Şuşanın tərənnüm olunduğu rəsmləri göstərib bildirir ki, onları Şuşanı xəyal edərək çəkib: "Şükür ki, bu gün Şuşadayam və bu dəfə gözlərimlə görərək yeni əsərlər yaradacağam. Vətən müharibəsi zamanı Prezident İlham Əliyevin çıxışlarını və xüsusilə də Şuşanın azad olunması xəbərini eşitmək üçün tələsirdik. Həmin xəbəri eşidəndə eskiz çəkirdim. O an əlimdəki fırçanı kənara tullayıb "urra, Şuşaya gedirəm!" dedim... Ötən gün cənab Prezident evimizin açarlarını təqdim etdi. Mehriban xanımla birgə tez-tez mənim sərgilərimə gəlirlər. Təqdimat zamanı söz verdim ki, Şuşada böyük sərgi açacağam və bu sərgidə 32 illik yaddaşımdakı Şuşanı təsvir etdiyim əsərlər yer alacaq".

Başqa bir Şuşa sakini Təranə Ağayeva ilə də görüşüb söhbət etmək imkanımız oldu. Köç yeni başladığından hələ evinə tam yerləşə bilməyib. 19 yaşında Şuşanı tərk edib, bu gün isə 51 yaşı var. Lakin həmin anları heç vaxt unuda bilmədiyini deyir.

Daşaltı əməliyyatından sonra ailəsi onu Şuşadan göndərib: "Gənc qız olduğumdan təhlükəsizlik üçün ailəm bu addımı atdı. Lakin düşünürdüm ki, gec-tez Şuşaya qayıdacam. Qayıda bilmədim. Anam hərbi tibb-bacısı olub və hər iki valideynim may ayına qədər Şuşanı tərk etmədilər".

Təranə xanım bildirir ki, düz 32 il Mərdəkanda "Qaranquş" adlı sanatoriyada yaşayıblar: "Şükür ki, bu gün Şuşadayıq. Şuşanın azad edilməsi xəbərini eşidəndə o qədər sevinmişdim ki, elə bilirdim yuxudayam. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin! Bu torpaqlar qanından, canından keçən oğullarımız hesabına qayıtdı. Cənab Ali Baş Komandan başda olmaqla, ordumuza, torpaqlarımızın azad edilməsində əməyi olan hər kəsə minnətdarıq".

Şuşadakı növbəti həmsöhbətimiz Vətən müharibəsi qazisi Bəxtiyar Bəhrəmzadədir. O, Cəbrayıl və Zəngilan uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edib. Şuşanı heç vaxt görməyib, lakin bu gün anası və həyat yoldaşı ilə birgə Şuşada ömür sürmək üçün buraya köçüb.

...Güclü yağış hələ də davam edir. Əhvalı rahatladan, bolluq-bərəkətlik rəmzi sayılan yağışın müşayiəti ilə bizi gözləyən avtomobilə tərəf irəliləyirik. Şuşanın yenidən dirçəlməsinin və oraya köçün bizdə yaratdığı sevinclə birgə tez bir zamanda yenidən səfər etmək ümidi ilə şəhərdən ayrılırıq.