Təhsil keçmişdən bu günə qədər daim danışılan, müzakirə edilən və bir çox ölkələr üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən bir məsələdir. Bununla belə, ölkələrin təhsilə verdiyi dəyər bir çox səbəblərə görə dəyişir. Bəzi ölkələrdə təhsil sistemi və rifah səviyyəsi daha yaxşı olsa da, başqa bir ölkədə təhsilə daha az dəyər verildiyi görülür. Qərbdə təhsil sisteminin ümumilikdə çox yaxşı olması fikri bütün dünyada üstünlük təşkil etsə də, bəzi Şərq ölkələri son illərdə təhsilin keyfiyyətinə görə birinci yerdə olmağa başlayıb. Valyuta.az dünyanın ən yaxşı təhsil sisteminə malik 7 ölkəsini təqdim edir:

İsveçrə

Dünyanın ən yaxşı təhsil sisteminə malik 7 ölkəsindən birincisi İsveçrədir. Bu, çoxlu Nobel mükafatı almış alim və yazıçıların olduğu əlamətdar bir ölkədir. Bu səbəbdən xaricdə universitet təhsili üçün ən çox seçilən ölkələrdən biridir. Xüsusilə Bazel şəhərində yerləşən universitetlər İsveçrə universitetləri arasında və biokimya sahəsində yüksək nüfuza malikdir. İsveçrədə milli səviyyədə Təhsil Nazirliyi yoxdur. Dillərin müxtəlifliyinə və federal sistemə görə təhsil qeyri-mərkəzləşdirilmişdir. Kantonların məsuliyyəti altında məktəb sistemi var. Hər kantonda təhsil səviyyələri baxımından fərqli təhsil sistemi var. İsveçrədə icbari təhsil müddəti 9 ildir. Ancaq ibtidai və orta məktəblərin təhsil müddəti kantonlara görə dəyişir. Məsələn, bəzi kantonlarda ibtidai məktəb 4 il, bəzilərində 5 və ya 6 ildir. Şagirdlərdən məktəbə gedərkən forma geyinmələri tələb olunmur. Məktəbə girib-çıxarkən növbə, mərasim və s. Heç bir ritual yoxdur. Şagirdlərin məktəbdə xəsarət, qəza və xəstəlik kimi vəziyyətlərdən sığortası var. 

İsveçrədə uşaqların ən azı bir il uşaq bağçasına pulsuz getmək hüququ var. Uşaq bağçaları icbari təhsilə daxil deyil. Ancaq ibtidai məktəbə uyğunlaşmanı asanlaşdırdığı üçün bütün uşaqlar bağçaya gedirlər. Uşaq bağçalarında fərqli mədəniyyətlərin dərk edilməsinə və tolerantlığa böyük əhəmiyyət verilir. Uşaqlar uşaq bağçasında dildən istifadə etməyi öyrənirlər. Müəllimlər qeydlərdən istifadə etmədən müşahidə vərəqləri və ailə müsahibələri vasitəsilə şagirdləri qiymətləndirirlər. Zəruri hallarda komissiyanın qərarı ilə ibtidai təhsilə keçid bir il müddətinə təxirə salına bilər.

Kanada

Əhalinin savadlılıq səviyyəsi 99% təşkil edir. Tədris dili ingilis və fransız dilidir. Bəzi bölgələrdə icbari təhsil 18 yaşa qədər davam edir. Dövlət və özəl məktəblər birgə fəaliyyət göstərir. Tələbə mərkəzli təhsil yanaşması üstünlük təşkil edir. Mərkəzi təhsil sistemi yoxdur. Bununla belə, bütün məktəblərdə demək olar ki, eyni standartlar və təhsil keyfiyyəti var. Kanadada hər əyalətin öz təhsil naziri var.

Kanadada məktəblər bizdə olduğu kimi sentyabrda açılır, iyunda bağlanır. 5 yaşı tamam olan uşaqlar uşaq bağçalarında təhsilə başlamağa hazırdırlar. Kanadada ibtidai məktəb təhsili 8 ilə qədər davam edə bilər. Müvəffəqiyyətsiz şagirdlər bir qiyməti təkrarladıqları halda, üstün olanlar qiymət atlayaraq təhsillərini davam etdirirlər. Orta təhsil müəssisələrində şagirdlər qabiliyyət və nailiyyətlərinə görə siniflərə bölünürlər. Akademik təhsil verən orta təhsil müəssisələri, peşə təhsili verən məktəblər və sənətin müxtəlif sahələri üzrə təhsil verən məktəblər bir yerdədir.

Yaponiya

Yaponiya Təhsil Sisteminin əsas strukturu 1947-ci ildə qəbul edilmiş Əsas Təhsil Qanunu və Məktəb Təhsili Qanunu ilə müəyyən edilmişdir. Bu gün Yaponiyada səmərəli və effektiv təhsil sistemi mövcuddur. Bu vəziyyət PISA və TIMSS kimi beynəlxalq akademik nailiyyət testlərində də özünü göstərir. Lakin yaponların təhsil anlayışına görə, uşaqlar əxlaqlı və fəzilətli şəxsiyyətlər kimi yetişdirilməlidir. Bu, bilik və bacarıq əldə etməkdən daha vacibdir. Etməklə öyrənmək təhsil sisteminin əsas prinsipidir. Öyrənmək təkcə müəllimlərə həvalə edilmir. Öyrənmə həyatın hər sahəsini əhatə edir. Yaponiyada kurikulumlar güclü milli məzmuna malikdir. Ölkədə məktəb, ailə və cəmiyyət arasında bağlılıq yaranıb.

Məktəblərdə 6-3-3-4 sistemi tətbiq olunur: 6 illik ibtidai məktəb, 3 illik orta məktəb, 3 illik lisey və 4 illik universitet. Ölkə üzrə vahid təhsil səviyyəsi mövcuddur. Təhsil Nazirliyi kurrikuluma, dərsliklərə, sinif otaqlarına ciddi nəzarət edir. Yaponiyada 6 yaşı tamam olan hər bir uşaq 6 illik ibtidai məktəb təhsili almalıdır.

Cənubi Koreya

Asiya ölkələri arasında təhsil sistemi ilə seçilməyi bacaran ölkələrdən biridir. Çox daha sərt təhsil modelinə malik Cənubi Koreyada Yaponiyadan fərqli olaraq şagirdlər həftənin 7 günü məktəbə gedirlər. İbtidai sinifdən başlayaraq əxlaqi tərbiyə, xarakter və şəxsiyyət inkişafı, həmçinin şagirdlərin öz istedadlarını kəşf edə biləcəkləri kurslar da daxildir. Riyaziyyat, elm və sosial elmlər kimi kurslara diqqət yetirilir. Cənubi Koreya təhsil sisteminin ümumən görkəmli xüsusiyyətlərini aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar:

Bütün səviyyələrdə təhsilin sürətlə genişləndirilməsi

Təhsilə yüksək büdcə ayrılması

Mərkəzi təhsil idarəçiliyi

Hollandiya

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramı (UNDP) tərəfindən hazırlanan İnsan İnkişafı İndeksi hesabatlarında Hollandiya həmişə təhsil sahəsində ən yüksək bal toplayan 10 ölkə arasında yer alır. Hollandiyada təhsil səviyyəsi çox yüksəkdir və təhsil infrastrukturu çox güclüdür. Hər bir fərdin baxış və inancına hörmət edən cəmiyyət olmaq təhsil anlayışında da özünü göstərir. Hollandiyada insanların əksəriyyəti, xüsusən də təhsil və iş həyatında ingilis dilində çox yaxşı danışır. Hollandiyada təhsil almaq istəyən tələbələr üçün təhsil haqları Böyük Britaniya, Kanada və Avstraliya kimi ölkələrlə müqayisədə aşağıdır.

Hollandiyada icbari təhsil 5-17 yaşları əhatə edir. Hollandiyada 5 yaşından əvvəl təhsil icbari deyil. İbtidai təhsil 8 il davam edir. 3-cü sinifdən başlayaraq oxuma, yazma və əsas riyaziyyat kimi təhsil verilir. Bundan əlavə, əsas təhsilin məqsədi uşaqların emosional, zehni və yaradıcılıq sahələrində inkişaf etdiyi, sağlam davranış formalaşdırdığı, mədəni və fiziki bacarıqlara yiyələndiyi müəyyən edilmişdir.

Sinqapur

Sinqapur təhsil sistemi ölkənin Təhsil Nazirliyinin planlı araşdırması nəticəsində yaradılıb. Təhsil cəmiyyətin bütün təbəqələrinin prioritetləri sırasındadır. Tədris ili yanvarda başlayır və noyabrda bitir. 3-6 yaş arasında məktəbəqədər təhsil könüllüdür. İcbari təhsil 7 yaşından başlayır. İbtidai məktəb təhsilinə böyük əhəmiyyət verilir. Riyaziyyat və təbiət elmləri ibtidai və orta məktəbdə tədris olunan əsas fənlərdir. Riyaziyyat müəllimləri ibtidai məktəbin son illərindən uşaqlara dərs deyirlər. Sinqapurdan hər il xüsusilə riyaziyyat üzrə dünyanın ən yaxşı nəticələrinə malik tələbələr çıxır. Sinqapur riyaziyyatı istifadə olunan materiallar və təhsil yanaşması baxımından dünyada çox populyardır. Riyaziyyat problemləri vizual dəstəklərlə həll olunur. Məsələn, rəngli bloklar fraksiyaları və nisbətləri göstərmək üçün istifadə olunur.

Rusiya

Rusiya ali təhsil sistemi baxımından dünyada xüsusi yer tutur. Rusiyanın ali təhsil sistemi qabaqcıl təhsil proqramları və elmi tədqiqatları ilə dünyanın ən yaxşılarından sayılır. Bu proqramlar YUNESKO-nun reytinqlərində yüksək yer tutur. Rusiya təhsil xərclərinin böyük bir hissəsini orta məktəb və orta təhsildən sonrakı təhsilə ayırır. Rusiyada ümumi təhsili nəzərdən keçirdikdə, insanın fiziki, intellektual, əxlaqi və emosional inkişafının hədəfləndiyini görürük.

Rusiyada ibtidai ümumi təhsil 4 il, əsas ümumi təhsil 5 ildir. İkinci ümumi təhsil 2 ildən 3 ilə qədər davam edir. İlkin ümumi təhsil və əsas təhsil icbaridir. 

Şagirdlər əsas ümumi təhsildən sonra buraxılış imtahanları verməklə əsas ümumi təhsil haqqında şəhadətnamə almaq hüququna malikdirlər. Sertifikat tələbənin ali təhsil proqramı üzrə peşə hazırlığına uyğun olub-olmadığını göstərir.

Rusiyada təxminən 1600 dövlət və 1900-ə yaxın universitet səviyyəli ali təhsil müəssisəsi var. Məzunlar dörd fərqli diplom ala bilərlər. İki illik təhsilin sonunda Aralıq diplomu alan tələbələr ən azı dörd illik proqramı bitirdikdə “Bakalavr dərəcəsi”nə layiq görülürlər.

Əvəz Həsənov