Türkiyənin Mərkəzi Bankının sədri Hafize Qaye Erkan müsahibəsində Türkiyədə evlərin satış və kirayə qiymətlərinin yüksək olmasından danışarkən bildirmişdi ki, bir insanın 10 evi olmamalıdır, 10 insanın bir evi olmalıdır. Yəni 1 insan 10 ev alırsa, artıq bazara öz təsirini göstərmiş olur.

Azərbaycanda da hazırda təxminən eyni mənzərə ilə qarşılaşırıq. Bakıda yeni tikilən göydələnlərdə bir çox evlərin işığı yanmır. Bu da onu göstərir ki, həmin evlərdə yaşayış yoxdur. Yəni yatırım məqsədi ilə alınanları çoxdur. Digər tərəfdən isə, paytaxtda evlərin satış və icarə qiyməti günü-gündən yüksəlir. Maraqlıdır, evlərin nə qədəri investisiya məqsədli alınır? Evlərin investisiya məqsədi ilə alınması qiymətlərə hansı səviyyədə təsir edir?

30 faizi investisiya, 70 faiz yaşayış üçün…

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Azadov Valyuta.az-a bildirib ki, şəhər ətrafında və nisbətən ucuz olan binalarda investisiya məqsədi ilə az yatırım olur: “Adətən vətəndaşlar həmin binalarda yaşamağa üstünlük verirlər. Nisbətən bahalı binalarda investisiya məqsədli alışlar daha çox olur. İmkanlı şəxslər ikinci-üçüncü əmlak kimi belə binalardan ev alırlar. Orta hesabla daşınmaz əmlakın 30 faizi investisiya, 70 faiz hissəsi isə yaşayış üçün alınır. Son 3 ildə daşınmaz əmlakın bahalaşması daha çox olduğuna görə investisiya həcmi daha çoxalıb”.

İqtisadçı ekspert Fərid Mehralızadə isə dedi ki, yeni tikili binalarda investisiya məqsədi ilə alınan evlərin daşınmaz əmlak bazarına təsiri var: “Bu, tələbin həmişə canlı qalmasına səbəb olur və iqtisadiyyatda qiymətlər tələb təklif əsasında müəyyənləşir. Əgər alıcı az olarsa, qiymətlər aşağı ola bilər, amma investisiyanın məqsədi daimi olaraq yüksək gəlirli seqmentli evlərə yönəldilməsi daşınmaz əmlak bazarında tələbi həmişə canlı tutur. Bu da qiymətlərin müəyyən qədər aşağı enməsinin qarşısını alır”.

Bir neçə mənzili olanlara yüksək vergi…

Ekspert bu halların qarşısının alınması üçün hansısa məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsinin tərəfdarı deyil: “Bu tipdə məhdudiyyətləri sosial mənzillər ilə bağlı tətbiq etmək olar. MİDA-nın tikdiyi evlərdə müəyyən kateqoriyaya aid olan insanlar alış edə bilər. Amma bu kateqoriyanın özünə də bəzi filtrlərin olması müsbət olardı. Məsələn, kimsə dövlət qulluqçusu, məcburi köçkün və s. kimi sosial qruplardandırsa, evləri varsa, gəlirləri yüksəkdirsə, onları MİDA-nın ev almaq sihayısından çıxarmaq olar. O layihənin məqsədi az gəlirli insanları ev ilə təmin etməkdir. Həmin sosial qrupda olsa belə, özlərinin ev almaq imkanı olan insanları çıxarmaqla müəyyən qədər daha ədalətli sistem qurmaq olar. Çünki, hər dəfə MİDA evləri satışa çıxaran zaman bir evə ən azı iyirmi namizəd olur bu da bir çox insanların evsiz qalmasına, bəzi hallarda isə imkanı olan insanların güzəştli mənzil almasına səbəb olur”.

“Bəlkə də, bir neçə mənzili olan insanlara daha yüksək vergi tətbiq etməklə müəyyən qədər bu prosesin qarşısını almaq olar. Amma azad bazar iqtisadiyyatında insanların mülkiyyət əldə etməsinin qarşısını almaq olmaz”, - deyə Fərid Mehralızadə qeyd edib.

Uğurlu yatırımdır?

Bəs danışmaz əmlak hazırkı dövrdə nə dərəcədə uğurlu yatırım hesab edilir? İnvestisiya üzrə mütəxəssis Rövşən Hüseynov isə deyir ki, yeni tikili binalardan ev almaq çox yaxşı yatırım formasıdır, amma bu evi sadəcə investisiya məqsədi ilə almaq lazımdır. Bəzi şəxslər evə kirayə vermək məqsədi ilə yatırım edir, bu heç uğurlu yatırım strategiyası deyil”.

Əvəz Həsənov