Sərvəti sayəsində güc qazanmış İlon Mask, insanların gündəlik həyatına təsir edən qərarlar verdikdə, ehtimal ki, onun cazibəsi azala bilər.  

Valyuta.Az xəbər verir ki, Mask, yaxınlarda dünyanın ən ağıllı sərmayələrindən birini etmiş, əslində qalaktik ölçüdə bir dahi kimi tanına bilər. Texnologiya milyarderi, ABŞ-da keçirilən seçkilərdə Donald Tramp və digər bir neçə Respublikaçı namizədi dəstəkləmək üçün 277 milyon dollardan çox xərcləyib. Bu böyük məbləğli sərmayə öz bəhrəsini verib: "Bloomberg"in son hesablamalarına görə, Trampın qələbəsindən sonra Maskın sərvəti 77% artaraq 400 milyard dolları (315 milyard funt sterlinq) ötüb. Bu da onu rəsmi olaraq belə bir sərvətə çatan ilk insan edib. Bununla belə, bir neçə ildən sonra bu sərvət "kiçik pul" kimi görünə bilər, çünki məlumatlara əsasən, Mask 2027-ci ilə qədər dünyanın ilk trilyonçusu olmağa doğru gedir.  

 Bu qədər sürətlə daha da zənginləşmək necə mümkün oldu?  

"CNN"in ifadə etdiyi kimi, Donald Trampın seçki qələbəsi ilə qurulan ittifaq onun layihələrini önə çıxarıb. Ancaq daha açıq bir cavab odur ki, yeni Tramp administrasiyasının rəhbər prinsipinin "sən mənə, mən sənə" olduğu sirr deyil. Görünür ki, vergi ödəyicilərinin pulları Maskın müxtəlif şirkətlərinə yönləndiriləcək və nəticədə həmin şirkətlərin dəyəri sürətlə yüksəlir. Bu yüksəliş, "SpaceX"in bu ilin əvvəlində ionosferdə deşik açacaq qədər güclü bir partlayışla nəticələnən raketləri kimi təsirli olub.  

İqtisadi qeyri-bərabərlik və əxlaq məsələləri  

Mask uzun müddətdir ki, iyrənc dərəcədə varlı bir şəxs kimi tanınır. Lakin hazırda onun sərvətinin təxminən 440 milyard dollara çatması, dünyanın 733 milyon insanının (qlobal olaraq hər 11 nəfərdən biri) 2023-cü ildə aclıqla üzləşdiyi bir dövrdə düşündürücü və narahatedicidir. Maskın sərvətinin böyük hissəsi dəyər artımına əsaslansa da, bu qədər pulun qeyri-bərabər şəkildə toplanması əxlaqi olaraq qəbulolunmazdır. Xüsusilə də Maskın Marsa çatmaq üçün bu qədər pul xərcləmək niyyətində olduğu halda, yer üzündəki həyatı yaxşılaşdırmağa daha az diqqət ayırması bu narahatlığı artırır.  

İlon Maskın verdiyi vədlər və dəyişən nüfuzu  

Bir neçə il əvvəl Mask, "Tesla" şirkətinin 6 milyard dollar dəyərindəki səhmlərini sataraq "Dünya Ərzaq Proqramı"na ("WFP") ianə edəcəyini və bunun 42 milyon insanı aclıq təhlükəsindən xilas edəcəyini vəd etmişdi. Onun şərti isə "WFP"nin bu məbləğin necə xərclənəcəyinə dair konkret plan təqdim etməsi idi. "WFP" sürətlə bu planı hazırlayıb dərc etdi, lakin Mask bu təşəbbüsü görməməzlikdən gəldi. Bunun əvəzinə, o, bir neçə milyard dolları öz şəxsi fonduna ianə etdi.

Mask kimi şəxslər, başqalarının onlar haqqında nə düşündüyünə adətən əhəmiyyət vermirlər. Vədini yerinə yetirməməsinə baxmayaraq, onun nüfuzu ciddi zərər görməyib. Maskı "super uğurlu vizyoner" kimi qəbul edən və onun sərvətinin haqq qazandırıldığına inanan böyük bir dəstəkçi ordusu mövcuddur. Bu insanlar inanırlar ki, Mask qazandığı sərvəti dünyanı dəyişdirmək üçün istifadə edir. Bundan əlavə, o, Tramp kimi özünü mövcud sistemə qarşı mübarizə aparan bir anti-establishment lideri kimi təqdim edə bilib.  

Lakin Maskın bu anti-establishment imici, onun hakimiyyətin mərkəzinə doğru irəlilədikcə dəyişə bilər. Artıq onun milyardları, xüsusilə də çətin iqtisadi dövrlərdə, fərqli şəkildə qəbul edilə bilər. Həm də Maskın Tramp kimi geniş kütlələrə cazibədar gələn bir şoumen olmaması onun üçün çətinlik yarada bilər. Əksinə, Mask bəzən yöndəmsiz davranışları ilə diqqət çəkir.  

Bu narazılıqlar artıq Maskın tərəfdarları arasında da səslənməyə başlayıb. Məsələn, döyüşçü Brays Mitçel (Bryce Mitchell) Maskı "özündən başqa heç kəsi düşünməyən, pullarını raketlərə xərcləyən bir adam" kimi tənqid edib. O bildirib: "Zaman hər kəsin əsl xarakterini ortaya qoyur. O adam güc sahibi olarsa, xarakteri daha da aydın olar." Mitçelin bəzi qəribə inancları olsa da – məsələn, "cazibə qüvvəsinin mövcud olmadığını" iddia etməsi – bu məsələdə onunla razılaşanlar az deyil.

Maskın cəsur inqilabçı imici, insanların gündəlik həyatına təsir edən qərarlar verməyə başladığı andan etibarən təhlükə altına düşə bilər. Əgər onun hərəkətləri geniş kütlələrin narazılığına səbəb olarsa, bu nüfuzuna ciddi zərbə vura bilər. Hətta Trampın belə, Maskdan bezdiyini göstərən bəzi işarələr var. Mask, bu yeni əldə etdiyi statusun onu yoldan çıxarmasına imkan verməməlidir, çünki belə bir güc çoxlarını çaşdırıb səhvlərə sürükləyib.

Rəhim