2024-cü ildə ABŞ Mərkəzi Bankının ("Fed") faiz dərəcələrini sürətlə azaldacağına inanmayan birini tapmaq çətin idi. 

Əksər iqtisadçılar və analitiklər, 1980-ci illərdə Pol Volkerin (Paul Volcker) inflyasiyanı dayandırmasından sonra ən geniş faiz artımlarını həyata keçirən "Fed"in 2024-cü ildə inflyasiyaya qarşı mübarizəni başa çatdıracağını və faiz azalmalarına keçəcəyini proqnozlaşdırırdılar. 

Doğrudur, "Fed" 2024-cü ildə faiz dərəcələrini aşağı saldı, lakin gözlənildiyindən xeyli az. Bazar iştirakçıları 2024-cü il ərzində altı faiz azaldılması gözləsələr də, "Fed" yalnız sentyabr ayında faiz endirimlərinə başladı. Nəticədə, ötən il faiz dərəcələri yalnız üç dəfə azaldıldı. 

Faizlərin daha yavaş templə azaldılması bir çoxunu təəccübləndirsə də, 40 illik təcrübəyə sahib "Wall Street" veteranı Bob Doll bu vəziyyəti öncədən görmüşdü. O, 2023-cü ilin dekabrında yazdığı proqnozda iqtisadçıların həddən artıq optimist olduğunu və "Fed"in faiz azaldılmalarını gözləniləndən az həyata keçirəcəyini bildirmişdi. 

Onun bu doğru proqnozu və digər bir sıra dəqiq bazar proqnozları, Dollun 2025-ci ilə dair yeni açıqladığı proqnozlara ciddi diqqət yetirməyə əsas verir. 

Bob Doll, 2021-ci ilin may ayında "Crossmark" şirkətinə baş investisiya direktoru ("CIO") kimi qoşulmuş, 2024-cü ilin yanvar ayında isə şirkətin prezidenti və baş icraçı direktoru vəzifələrini də öz üzərinə götürmüşdür. O, hazırda "Crossmark"ın iri həcmli sərmayə strategiyalarının portfel meneceri kimi fəaliyyət göstərir və 40 illik sənaye təcrübəsinə malikdir. 

Doll bundan əvvəl "Nuveen" və "Blackrock" şirkətlərində baş menecer və baş kapital strategisti, həmçinin "Merrill Lynch Investment Managers"də prezident və baş investisiya direktoru, "Oppenheimer Funds, Inc."də isə baş investisiya direktoru kimi fəaliyyət göstərmişdir. 

Hər ilin sonunda Doll, həmin il üçün verdiyi 10 bazar proqnozunu təhlil edir və növbəti il üçün yeni proqnozlarını açıqlayır. 

2024-cü il proqnozları arasında Dollun bir neçə mühüm proqnozu dəqiq çıxdı:

- İnflyasiya tavanı dövrü sona çatdı. Doll, 2010-cu illərin 2-3%-lik inflyasiya tavanının, 2020-ci illərdə 2-3%-lik bir "inflyasiya döşəməsi"nə çevriləcəyini bildirmişdi. Hazırda ABŞ-da baş inflyasiya 2.7%, əsas inflyasiya isə 3.3% səviyyəsindədir. Bu, onun proqnozlarının doğru çıxdığını göstərir. 

- "Fed"in faiz azalmaları gözləniləndən az oldu. Doll, 2024-cü ildə "Fed"-in bazar iştirakçılarının proqnozlaşdırdığı altı azalmadan daha az faiz azaldacağını demişdi. Nəticədə, "Fed" faizləri cəmi üç dəfə azaltdı. 

Bob Dollun 2025-ci il üçün yeni proqnozları artıq maraqla gözlənilir. Onun təcrübəsi və əvvəlki proqnozlarının doğruluğu bu proqnozları diqqətəlayiq edir.  

"S&P 500" üzrə qazanc gözləntiləri və 2024-cü ilin maliyyə nəticələri

"S&P 500" indeksinin enerji, maliyyə və istehlakçı seçimi sektorları faydalı qazıntılar, səhiyyə və daşınmaz əmlak sektorlarından daha yaxşı nəticə göstərəcək. 2024-cü ildə bu sektorlardan birincisi (ortalama olaraq) 19%-lik gəlir əldə edərək sonuncuları (11%) xeyli üstələdi.  

Dünyadakı geosiyasi gərginliklər və maliyyə bazarlarına təsiri

Dünyada geosiyasi gərginliklər davam etsə də, onların qlobal maliyyə bazarlarına təsiri minimal olub. Ukrayna ilə Rusiya arasındakı müharibə hələ də davam edir, Yaxın Şərqdəki gərginliklər isə 2024-cü ilin əsas xəbər başlıqlarından biri olub. Bundan əlavə, Rusiya, Şimali Koreya, İran və Çin arasında böyüyən əməkdaşlıq Qərb ölkələri üçün narahatlıq doğurur. Bununla belə, fond bazarı rekord səviyyələrə çatmağı bacarıb.  

Hazırkı bazar və iqtisadi vəziyyət: 2024-cü ilin yekunları

Ötən il həm fond bazarı, həm də iqtisadiyyat üçün çox uğurlu olub.  

Sağlam istehlakçı xərcləri, güclü əmək bazarları və müsbət iqtisadi məlumatlar (gözləntiləri üstələyən nəticələr) 2024-cü ildə müsbət gəlirlərə şərait yaradıb.  

Səhmlərin qiymət artımı qazanc artımı ilə dəstəklənib. Eyni zamanda, investorların bu qazanca görə daha yüksək məbləğ ödəməyə hazır olması da əhəmiyyətli rol oynayıb. Belə ki, 2024-cü ilin sonunda "S&P 500" üzrə irəliyə dönük qiymət/qazanc nisbəti (P/E) 22 səviyyəsinə çatıb.  

Bundan əlavə, investorlar "Apple" və "Nvidia" kimi iri şirkətlərə yönəlmiş investisiyalara üstünlük veriblər. İlin sonunda "S&P 500" indeksindəki ilk on şirkət ümumi bazar dəyərinin təxminən 40%-ni təşkil edib ki, bu da rekord göstəricidir.  

Faiz dərəcələrinin azalmasının təsiri

Faiz dərəcələrinin azalması da mühüm rol oynayıb. 2024-cü ilin ilk rübündən sonra əmək bazarına olan tələbin zəifləməsi, həmçinin işsizliklə bağlı narahatlıqlar ABŞ Mərkəzi Bankını ("Fed") 2024-cü ilin sentyabrında qısamüddətli faiz dərəcələrini azaltmağa sövq edib. Ümumilikdə, 2024-cü il ərzində faiz dərəcələri 1% azaldılıb ki, bu da biznes xərclərini stimullaşdırıb və mənfəətləri artırıb.  

Buna baxmayaraq, Bob Doll əmək bazarlarında əlavə zəifliklərin ortaya çıxa biləcəyindən narahatdır. Bu səbəbdən o hesab edir ki, "Fed" tərəfindən çox danışılan "yumşaq eniş" hələ tam olaraq reallaşmayıb.  

2024-cü ilin yekunları: Bob Doll-un qeydləri

Bob Doll ötən ilin maliyyə bazarlarına dair bəzi əsas məqamları qeyd edib:  

⇒ Uzunmüddətli faiz dərəcələrinin yüksəlişi problem yaradır.

"Fed" qısamüddətli faiz dərəcələrini azaltmağa başlasa da, uzunmüddətli faiz dərəcələri yüksəlməkdə davam edib. Hazırda ABŞ-ın 10 illik xəzinə istiqrazlarının gəlirliliyi 4.69%-dir (ilk faiz azaltdığı tarixdə bu göstərici 3.71% idi).  

⇒ İnflyasiya hədəfi hələ də əlçatmazdır.

"Fed"in 2%-lik inflyasiya hədəfinə nail olunmayıb. ABŞ Əmək Statistikaları Bürosunun ("BLS") məlumatlarına görə, 2024-cü ildə istehlakçı qiymətləri indeksi ("CPI") 2.7% artıb, əsas inflyasiya isə 3.3% təşkil edib.  

⇒ İri şirkətlər kiçik şirkətləri üstələyib.

2024-cü ildə "S&P 500" indeksi 25% artdığı halda, kiçik şirkətləri təmsil edən "Russell 2000" indeksi 11.5% irəliləyib.  

⇒ Artım səhmləri dəyər səhmlərini üstələyib.

"Russell 1000 Growth" İndeksi 2024-cü ildə 33.4% yüksəldiyi halda, "Russell 1000 Value" İndeksi cəmi 11.5% artım göstərib.  

⇒ ABŞ səhmləri digər ölkələri üstələyib.

"S&P 500" İndeksi 2024-cü ildə 25% artıb. İnkişaf etmiş ölkələri təmsil edən "MSCI EAFE" İndeksi 4.3%, inkişaf etməkdə olan ölkələrin "MSCI Emerging Markets" İndeksi isə 8.1% artım göstərib.  

2025-ci il üçün proqnozlar

Bob Doll 2025-ci il üçün qeyri-adi bir maliyyə ili olacağını vurğulayır. Yenidən seçilmiş Prezident Donald Trampın tariflər, vergilər və tənzimləmələrlə bağlı siyasətləri bazarlara həm müsbət, həm də mənfi təsir göstərə bilər.  

Dollun 2025-ci il üçün əsas proqnozları:  

- İqtisadi artım zəifləyir, işsizlik 4.0%-5.0% aralığında qalır.

Hazırkı işsizlik göstəricisi 4.2%-dir.  

- İnflyasiya hədəfə çatmır.

"Fed"-in 2%-lik inflyasiya hədəfi reallaşmır. Bazarda 2025-ci ildə yalnız bir faiz azaldılması gözlənilir.  

- Uzunmüddətli istiqrazların gəlirliliyi 4.0%-5.0% aralığında qalır.

- "S&P 500" üzrə qazanc artımı 14%-ə çatmır, lakin bütün 11 sektor mənfəət artımı göstərir.

- Bazar dəyişkənliyi artır.

"VIX Volatilite İndeksi" 2025-ci ildə 20 səviyyəsinə yaxınlaşır. Müqayisə üçün, son on ilin orta göstəricisi 18.1 olub.  

- 10%-lik korreksiya gözlənilir.

Bu korreksiya, səhmlərin qiymət/qazanc (P/E) nisbətinin azalması ilə əlaqədar ola bilər.  

- Bərabər çəkili "S&P 500" indeksi, bazar kapitallaşdırılması çəkili "S&P 500" indeksini üstələyir.

Bununla yanaşı, dəyər səhmləri artım səhmlərini geridə qoyur.  

- Maliyyə, enerji və istehlak məhsulları sektorları üstünlük təşkil edir.

Bu sektorlar səhiyyə, texnologiya və sənaye sektorlarından daha yaxşı performans göstərəcək.

- Trampın vergi endirimləri qəbul edilir, amma tariflər və deportasiyalar məhdud qalır.

- Defisitlərin azaldılması üçün tədbirlər hədəfə çatmır.

Planlaşdırılan 2 trilyon dollarlıq xərclərin azaldılması hədəfi reallaşmır.  

Rəhim