Son illərdə elektrikli avtomobillərin (EV) dünya bazarında payı sürətlə yüksəldi, lakin bu həyəcan artıq bir az səngiməyə başlayıb. 

Valyuta.Az-ın araşdırmasına görə, xüsusilə Avropada elektrikli avtomobil satışlarında ciddi bir azalma müşahidə olunur. Bunun əsas səbəblərini və bazarın hazırkı vəziyyətinə nəzər yetirək.

Avropada Elektrikli Avtomobil Satışlarının Düşmə Səbəbləri

Elektrikli avtomobil satışlarının Avropada gözlənilməz bir şəkildə azalmasının arxasında bir neçə mühüm səbəb dayanır. Aşağıdakı faktorlar bu azalmanın başlıca səbəbləri kimi göstərilir:

1. Dövlət Dəstəklərinin Azalması və Yox Olması: Avropada elektromobillərin erkən inkişafı üçün dövlət əhəmiyyətli subsidiyalar və vergi güzəştləri təqdim edirdilər (Azərbaycanda hələ davam edir). Bu tədbirlər, istehlakçıların elektrikli avtomobilləri daha ucuz əldə etməsinə imkan yaradır və bazara olan marağı artırırdı. Lakin son illərdə bəzi ölkələr bu dəstəyi azaltdı və ya tamamilə dayandırdı. Ötən ay bəzi Avropa ölkələri hətta Çin avtomobillərinə yüksək vergilər tətbiq etdi. Bunun nəticəsi olaraq, elektrikli avtomobillərin qiymətləri daha yüksək oldu və alıcılıq qabiliyyətini azaltdı. Misal üçün, Almaniya kimi ölkələrdə elektrikli avtomobillər üçün nəzərdə tutulmuş subsidiyalar kəsildikdən sonra satışlar əhəmiyyətli dərəcədə azalmağa başladı.

2. Yüksək Alış Qiymətləri: Elektrikli avtomobillərin istehsalında istifadə olunan texnologiyalar – xüsusilə batareyalar – hələ də ənənəvi daxiliyanma mühərrikli avtomobillərlə müqayisədə daha bahalıdır. Avropa bazarındakı istehlakçılar üçün bu, böyük bir maneədir. Elektrikli avtomobillərin ilkin qiyməti yüksək olduğundan, bir çox alıcı bu yüksək qiymətə qarşılıq olaraq daha çox üstünlük gözləyir, lakin bəzi modellərdə texnoloji imkanlar və şarj infrastrukturunun məhdudluğu səbəbindən bu gözləntilər doğrulmur.

3. İkinci Əl Bazarı Problemi: Azərbaycanda olduğu kimi Avropada da ikinci əl avtomobil bazarı çox aktivdir və ənənəvi avtomobillərin ikinci əl dəyəri daha çox qorunur. Elektrikli avtomobillər isə texnologiyalarının sürətlə inkişaf etməsi ilə tez köhnəlir və bu, onların ikinci əl dəyərini aşağı salır. Bu səbəbdən alıcılar elektrikli avtomobillərə investisiya etməyə ehtiyat edirlər, çünki gələcəkdə onların dəyərinin sürətlə düşəcəyindən narahatdırlar. Bu da potensial alıcıları təxirə salmağa vadar edir.

4. Şarj İnfrastrukturunun Yetərsizliyi: Həm Azərbaycanda, həm də Avropanın əksər bölgələrində elektrikli avtomobillər üçün kifayət qədər inkişaf etmiş şarj infrastrukturu yoxdur. İstifadəçilər elektrikli avtomobillərini harada və nə qədər sürətlə şarj edə biləcəkləri barədə hələ də narahatdırlar. Xüsusilə kənd yerlərində və ya daha uzaq şəhərlərdə şarj stansiyalarının sayının məhdud olması bu texnologiyaya keçidi çətinləşdirir. Həmçinin, sürətli şarj məntəqələrinin yetərsizliyi uzun səfərlərdə elektrikli avtomobillərdən istifadənin rahatlığını azaldır.

5. Texnoloji Qorxular və Gələcək Gözləntiləri: Elektrikli avtomobil texnologiyaları hələ də inkişaf mərhələsindədir. İstifadəçilər daha yaxşı batareyalar, daha uzun sürmə məsafəsi və daha sürətli şarj texnologiyalarının yaxın gələcəkdə çıxacağını gözləyir. Bu səbəbdən, bəzi potensial alıcılar texnologiyanın tam inkişafını gözləməyə qərar verir, çünki daha effektiv və ucuz modellərin yaxın illərdə bazara çıxacağı gözlənilir. Texnologiyanın davamlı yenilənməsi isə hazırkı modellərin sürətlə köhnəlməsi ilə nəticələnə bilər ki, bu da istehlakçıları alışdan çəkindirir.

6. Enerji Xərclərinin Artması: Elektrikli avtomobillər üçün tələb olunan elektrik enerjisinin dəyəri də nəzərə alınmalıdır. Avropada enerji qiymətlərinin artması, xüsusilə də bəzi bölgələrdə elektrik enerjisinin bahalaşması, elektrikli avtomobillərin saxlanma xərclərini artırır. Azərbaycanda isə elektrik qiymətləri pilləli (limit miqdarına görə) artır. Belədə, zamanla elektrikli avtomobil sahibləri evlərində və ya şarj məntəqələrində daha yüksək elektrik haqqı ödəmək məcburiyyətində qala bilər. Bu faktor da bəzi alıcılar üçün elektrikli avtomobilin ümumi dəyərinin artmasına səbəb olur.

7. Alternativlərin Çoxalması: Avropada ənənəvi avtomobil istehsalçıları hibrid modellər və yeni nəsil daxili yanma mühərrikli avtomobillər təklif edir. Hibrid avtomobillər, həm elektrikli, həm də yanacaqla işləyən motorlara malik olduğu üçün bir çox istifadəçi üçün daha cazibədar alternativə çevrilir. Bu, xüsusilə elektrikli avtomobillər üçün şarj infrastrukturu hələ də məhdud olan bölgələrdə daha praktik bir seçim kimi görünür.

Bu faktorlar birlikdə elektrikli avtomobil satışlarının Avropada ciddi şəkildə azalmasına səbəb olub. Satışların yenidən artması üçün texnoloji inkişaf, dövlət dəstəyi və infrastrukturun yaxşılaşdırılması mühüm rol oynayacaq.

Cədvəl: Böyük Brendlərin Elektrikli Avtomobil Bazarındakı Payları (2024)

ABŞ-da Vəziyyət Necədir?

ABŞ-da elektrikli avtomobil bazarı Avropadan bir az fərqli dinamika ilə irəliləyir. Tesla kimi böyük oyunçular bazarda hələ də güclüdür, amma burada da müəyyən problemlər mövcuddur:

- Tesla-nın bazar payı: Tesla-nın ABŞ-dakı elektrikli avtomobil satışlarında hələ də böyük üstünlüyü var, lakin bu üstünlük zamanla daralır. Digər brendlər də elektrikli modellər təklif edərək Tesla-nın bazar payına təsir göstərir.

- Yeni oyunçuların bazara girişi: ABŞ-da Rivian və Lucid Motors kimi yeni elektrikli avtomobil istehsalçıları bazara daxil olurlar. Bu şirkətlər yeni modellərlə Tesla-ya rəqabət yaratmağa çalışırlar.

Elektrikli Avtomobil Almaq Mümkündürmü, Yoxsa Gözləmək Lazımdır?

İnsanların sualı əsasən budur: "İndi elektrikli avtomobil almağa dəyərmi, yoxsa gözləmək daha yaxşıdır?" Bunun cavabı bir neçə faktordan asılıdır:

- Texnologiyanın inkişafı: Elektrikli avtomobillər sürətlə inkişaf edir. Yeni batareyalar daha uzun müddət enerji saxlayır və şarj vaxtı azalır. Amma bu texnologiyaların tam yetkinləşməsi bir neçə il çəkə bilər.

- Qiymətlərin aşağı düşməsi: Elektrikli avtomobillərin istehsal qiymətləri zamanla azaldıqca, gələcəkdə daha ucuz modellər bazara çıxa bilər. Buna görə bəzi mütəxəssislər gözləməyi tövsiyə edir.

- İnfrastrukturun genişlənməsi: Bir çox ölkə şarj stansiyalarını genişləndirmək üçün ciddi addımlar atır. Gözləməklə şarj infrastrukturu daha əlçatan ola bilər.

Bazarda Kim Liderdir?

Hazırda elektrikli avtomobil bazarında bir neçə əsas oyunçu var. Bəzi böyük brendlərin bazar payları belədir:

- Tesla: Tesla hələ də qlobal bazarın lideridir. Əsasən ABŞ və Avropada güclü mövqedədir.

- BYD: Çin istehsalçısı olan BYD dünya miqyasında Tesla-nın ən böyük rəqibidir və xüsusilə Asiya bazarında güclüdür.

- Volkswagen, MG, Fiat, Renault, Peugeot: Bu brendlər də elektrikli modellərini bazara çıxarıb, lakin Tesla və BYD ilə müqayisədə bazar payları daha kiçikdir.

Gözləmək, Yoxsa Almaq?

Elektrikli avtomobil almaq istəyənlər üçün qərar vermək çətin ola bilər. Qısaca desək, əgər qiymət və texnologiyanın inkişafını gözləmək istəyirsinizsə, bir qədər daha gözləmək ağıllı seçim ola bilər. Lakin ekoloji cəhətdən dost olan bir seçimə daha tez keçid etmək istəyirsinizsə, hazırkı elektrikli modellər də kifayət qədər cəlbedicidir.

Aydın