Nüvə enerjisi 2024-cü ildə rekord səviyyəyə çatıb - Bu, gələcək üçün nə deməkdir?

Nüvə enerji istehsalı 2024-cü ildə dünya miqyasında tarixi zirvəyə yüksəlib. Təhlükəsiz, təmiz və davamlı enerji mənbəyi kimi qəbul edilən bu sahə, qlobal enerji tələbatında daha böyük rol oynamağa başlayır.

Valyuta.az xəbər verir ki, Dünya Nüvə Assosiasiyasının (WNA) məlumatına görə, 2024-cü ildə nüvə reaktorları 2 min 667 teravatt-saat (TWh) elektrik istehsal edib və bu göstərici 2006-cı ildə qeydə alınmış 2 min 660 TWh-lik əvvəlki rekordu üstələyib. 2023-cü illə müqayisədə artım 66 TWh təşkil edib. Hazırda dünyada fəaliyyət göstərən təxminən 440 nüvə reaktoru qlobal elektrik tələbatının 9 faizini ödəyir.

WNA-nın baş direktoru doktor Sama Bilbao Leon açıqlamasında bildirib: "Hər il bu rekordun daha da yaxşılaşdırılması vacibdir. Çünki enerji və iqlim hədəflərimizə çatmaq üçün yol buradan keçir".

Enerji balansında nüvə enerjisinin payı isə belədir: kömür – 36 faiz, təbii qaz – 22 faiz, hidroenerji – 15 faiz, günəş, külək və geotermal – 12 faiz, nüvə – 9 faiz, neft – 3 faiz.

Böyük Britaniyada isə pay bölgüsü fərqlidir: 30 faiz külək, 30 faiz təbii qaz, 14 faiz nüvə, 14 faiz bioenerji, 5 faiz günəş, 2 faiz hidroenerji və 0,7 faiz kömür. Hazırda ölkədə doqquz reaktor işləyir, yeni layihələrlə bu sayın artacağı gözlənilir.

Son on ildə istifadəyə verilmiş 68 yeni reaktorun 56-sı Asiyada tikilib. Hazırda tikintisi davam edən 70 reaktorun 59-u da məhz Asiya ölkələrindədir. Bu, regionun nüvə potensialını sürətlə artırdığını göstərir.

Nüvə enerjisi uran kimi radioaktiv elementlərin parçalanması (fissiya) ilə əldə olunur. Bu zaman neytron atom nüvəsinə dəyərək onu iki hissəyə ayırır və böyük həcmdə enerji açığa çıxır. Enerji istiliyə çevrilir, suyu buxara çevirir və turbinləri hərəkətə gətirərək aşağı karbonlu elektrik hasil edir.

Bununla belə, nüvə enerjisi ətrafında mübahisələr davam edir. “Friends of the Earth” təşkilatı nüvəni “iqlim böhranına yavaş və bahalı həll” adlandırır və radioaktiv tullantıların min illər boyu təhlükə yarada biləcəyini vurğulayır.

Bütün tənqidlərə baxmayaraq, bir çox ölkələr kömür, neft və qazdan asılılığı azaltmaq üçün nüvə enerjisinə üz tutur. Süni intellekt və məlumat mərkəzləri kimi sahələrdə artan enerji tələbi fonunda isə aşağı karbonlu istehsal daha da önəm qazanır. Dr. Bilbao Leon-un sözlərinə görə, bu ehtiyacı ödəmək üçün nüvə sektorunun böyümə sürətini artırması zəruridir.

Paşa Məmmədli