Bir çox şəxs biznes qurmaq, öz işinin sahibi olmağa çalışır. Bunun üçün müəyyən məbləğlərlə yatırım edir, biznes yaratmağa çalışırlar. Bu kimi cəhdlər əsasən kiçik bizneslərə aid olur. Amma elə bizneslər də var ki, o biznesə başlamaq üçün daha böyük məbləğdə vəsait lazım olur. Bu bizneslərdən biri də kommersiya banklarıdır. Maraqlıdır, bank açmaq üçün hansı proseslərdən keçmək lazımdır? Bunun üçün nə qədər vəsait lazımdır?

Valyuta.az mövzunu “FINANCE MASTERS GROUP” şirkətinin təsisçisi və baş direktoru, maliyyə və bank eksperti Xəyal Məmmədli ilə müzakirə edib. O, bildirib ki, bank açmaq üçün ilkin olaraq Mərkəzi Banka müraciət olunmalıdır. Bu müraciət iki mərhələdən ibarətdir:

“Birinci mərhələ lisenziyanın alınması üçün ilkin müraciətdir. İkinci mərhələ lisenziyanın alınması üçün dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra olunan müraciətdir. Bank açılan zaman Mərkəzi Bank tərəfindən ciddi araşdırma aparılır, onun səhmdarları analiz olunur. Bunun üçün Mərkəzi Banka xüsusi forma şəklində ərizə göndərilir. Və orada bankın sahibkarları haqqındakı məlumatlar əks olunur, həmin məlumatlar analiz edilir. Bu, fiziki şəxs də, hüquqi şəxs də ola bilər. Həmin hüquqi və fiziki şəxs mühüm iştirak payının sahibi ola bilər. Hüquqi şəxs hər hansı şirkətlər qrupunun tərkibinə daxil ola bilər, bu zaman ona aid məlumatlar da tələb olunur. Fiziki şəxs olduqda ona aid olan ümumi məlumatlar, hüquqi şəxs olduqda həmin şəxsin ən azı son üç maliyyə ilini əhatə edən, auditor yoxlamasından keçmiş maliyyə hesabatlarının auditor rəyinin əsli və ya natorial qaydada təsdiqlənmiş sürətləri, hüquqi şəxs haqqında ümumi məlumatlar təqdim olunmalıdır”. 

Ekspertin sözlərin görə, mühüm iştirak payına sahib olan hüquqi şəxs olduqda onun səlahiyyətli nümayəndələrinin və fiziki şəxs olduqda həmin şəxslərin vətəndaş qüsursuzluğu haqqında sənədlər Mərkəzi Banka təqdim edilməlidir:

“Həmin şəxsin fəaliyyəti, gəlir yerləri və s. kimi ümumi məlumatlar anket formasında doldurularaq Mərkəzi Banka göndərilməlidir. Bundan sonra yekun mərhələ var. Həmin mərhələdə bankın dövlət qeydiyyatına alınması haqqında sənəd, nizamnaməsinin natorial qaydada təsdiq edilmiş sürəti, səlahiyyətli idarəetmə orqanının qərarı ilə təsdiq edilmiş bankın daxili reqlamenti, nizamnamənin qəbul edilməsi, inzibatçıların təyin edilməsi haqqında səhmdarların ümumi yığıncağının qərarı olan sənədləri Mərkəzi Banka təqdim etmək lazımdır. Eyni zamanda yaradılacaq bankın gələcək üç ilin biznes planını təqdim edilməlidir”.

Minimum nə qədər məbləğ lazımdırmı?

Ekspert deyir ki, illərdir ki, bank açmaq üçün lazım olan minimum məbləğ eynidir: “Bu məbləğin miqdarı 50 milyon manatdır. Bu minimum nizamnamə kapitalıdır. Həmçinin, banklarda məcmu kapital da 50 milyon manat təşkil edir. Bu, bufer kapital hesab olunur. Təhlükəsizlik üçün, gələcəkdəki dalğalanmalara, böhranlara qarşı bankın pul kütləsinə sahib olması, öhdəliklərini normal şəkildə yerinə yetirə bilməsi üçün istifadə olunan kapitaldır”.

Gəlirlilik səviyyəsi necədir? Sərfəli biznesidirmi?

X.Məmmədli deyir ki, gəlirlilik, əsasən, iki əsas parametrlə ölçülür:

“Burada ROA indeksi var. Bu, aktivlərin gəlirlərini ölçmək üçün beynəlxalq istifadə olunan əmsaldır. İkincisi, burada ROE əmsalı var. ROE kapitalın gəlirliliyini ölçən əmsaldır. Aktivlərin gəlirləri Azərbaycan bazarında maksimum 4-5 faiz dərəcəsindədir. Kapitalın gəlirləri (ROE əmsalı) maksimum 27-28 faiz dərəcəsindədir. Təbii ki, bu biznes gəlirli və cəlbedici biznes sayılır”.

Kimlər bank aça bilər?

Ekspert onu da qeyd edib ki, bank açmaq istəyən şəxslərin vətəndaş qüsursuzluğu olmalıdır:

“Məhkumluğu olmamalıdır. İqtisadi fəaliyyətinə nəzarət olunur. Risk tənzimləməsi ilə bağlı yoxlamalardan və analizlərdən keçir. Həmin şəxsin indiyə qədər biznesinin, fəaliyyətinin nədən ibarət olduğu, gəlirlərini hardan əldə etdiyi yoxlanılır. Bundan sonra, Mərkəzi Bank tərəfindən qərar verilir ki, həmin şəxs bank yarada bilər, ya yox. Təbii ki, kommersiya bankları ölkənin maliyyə sabitliyində mühüm rol oynayan təşkilatlardan biridir. Buna görə də, Mərkəzi Bank tərəfindən ciddi şəkildə nəzarət olunur və ondan sonra cavab verilir”.

Əvəz Həsənov