Son illərdə dünya iqtisadiyyatında baş verən dalğalanmalar bir çox ölkələrdə valyuta bazarlarında ciddi sarsıntılara səbəb olub. Valyuta böhranı yalnız milli valyutanın dəyərdən düşməsi ilə məhdudlaşmır, bu proses geniş iqtisadi nəticələr doğuraraq inflyasiya, işsizlik, investisiya axınlarının azalması və ictimai narazılıq kimi bir çox problemlərə yol açır. 

Valyuta.az bu yazıda valyuta böhranının səbəbləri, nəticələri və onun qarşısını alma yollarını təhlil ediləcək.

Valyuta böhranı bir ölkənin milli valyutasının (pulunun) dəyərinin sürətlə və ciddi şəkildə azalması ilə xarakterizə olunan iqtisadi böhrandır. Bu proses iqtisadiyyatın təməl dayaqlarından olan milli valyutanın devalvasiya yolu ilə dəyər itirməsi hadisəsidir. Bu hadisənin təsiri bütün iqtisadiyyata yayılır, əhali, dəvlət, xüsusi sektor, bank sisteminə kimi uzanan zəncirvari fəsadlar yarada bilir.

Valyuta böhranları, adətən, qeyri-sabit iqtisadi və siyasi şəraitlər fonunda yaranır və qlobal miqyasda da ciddi nəticələrə səbəb ola bilir.

Valyuta böhranının spesifik əlamətləri var:

Milli valyuta kəskin dəyər itirir 

Xarici valyuta ehtiyatları azalır 

Qiymətlərin artımı (inflyasiya) 

Xarici borcun ödənilməsində çətinliklər yaranır 

Bank sektoru və maliyyə bazarlarında panica yaranır 

Siyasi və iqtisadi qeyri-sabitlik baş verir 

Valyuta böhranının səbəbləri 

Xarici borcun artması – Ölkənin xarici valyutada borcları artdıqda, valyuta tələbatı çoxalır, əgər ehtiyatlar kifayət etmirsə, bu devalvasiyaya səbəb olur. 

Ticarət kəsiri - İxrac az, idxal çox olduqda ölkə xarici valyutaya ehtiyac duyur, bu da milli valyutanın dəyərini aşağı salır. 

Mərkəzi Bankın səhv siyasəti - Valyuta kursunun süniliklə sabit saxlanması, reallıqlardan uzaq monetar siyasət uzun müddətdə çökməyə məhkumdur. 

Kapital çıxışı -Xarici investorlar ölkədən çıxdıqda yerli pul satılır, təklif artır, qiymət düşür. 

Valyuta böhranının təsirləri

Əhalinin alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür. Xaricdən alınan mal və xərclər bahalaşır. Faiz dərəcələri qalxır (kredit çətindirləşir). İşsizlik artır və iqtisadi durğunluq yaranır. Əhalidə narazılıq və sosial problemləri dərinləşir.

Valyuta böhranı istənilməyən, lakin idarə edilə bilən iqtisadi hadisədir. Ölkələr güclü maliyyə sisteminə, şəffaf idarəçiliyi, diversifikasiya olunmuş iqtisadiyyat və dayanıqlı monetar siyasətlərlə bu cür təlatümləri minimuma endirə bilər. Açıq iqtisadiyyatlarda inam və sabitlək, maliyyə sabitliyinin qorunması baxımından ən əsas faktordur. 

Günay