Alimlər Yer qabığında aşkar edilən təbii hidrogenin qlobal enerji tələbatını 170.000 il ərzində qarşılayacağını bildirirlər. Bəs bu resurs, fosil yanacaqları əvəz edərək təmiz enerji inqilabını sürətləndirə bilərmi?

Valyuta.az xəbər verir ki, Günəş və külək enerjisi iqlim böhranına qarşı mübarizədə ön plana çıxan təmiz enerji mənbələri hesab olunur. Lakin elm dünyası artıq Yer kürəsinin dərinliklərində aşkar edilən və qlobal enerji istehsalını köklü şəkildə dəyişə biləcək yeni bir resursa yönəlib: təbii hidrogen.

Yeni araşdırmalar göstərir ki, planetimizin qabığında gizlənmiş bu enerji xəzinəsi, fosil yanacaqlardan asılılığı sona çatdırmaq potensialına malikdir.

170.000 illik potensial

"Nature Reviews Earth and Environment" jurnalında dərc edilən bir tədqiqat Yer kürəsinin son bir milyard il ərzində yaratdığı təbii hidrogenin, bu günkü qlobal enerji tələbatını 170.000 il boyunca qarşılayacağını proqnozlaşdırır. Bu hidrogen, laboratoriyalarda istehsal edilən "boz" və ya "mavi" hidrogendən fərqlənir: təbii geoloji proseslər nəticəsində yaranır, karbon izinə malik deyil və ehtiyatları yenilənə bilər.

Təbii hidrogenin əhəmiyyəti nədədir?

Hidrogen sənayedə ammonyak və metanol istehsalından tutmuş elektrikli nəqliyyat vasitələrinin yanacaq hüceyrələrinə qədər geniş tətbiq sahəsinə malikdir. Lakin hazırda istifadə olunan hidrogenin 95 faizi fosil yanacaqlardan əldə olunur və bu proses hər il 830 milyon ton karbon qazı emissiyasına səbəb olur. Təbii hidrogen isə həm karbonsuzdur, həm də neft çıxarma və emal zavodları tikmək kimi mürəkkəb proseslər tələb etmir – sadəcə yerin altından çıxarılıb birbaşa istifadə oluna bilər.

Alimlər hazırda hidrogen yaradan və onu saxlaya bilən geoloji strukturları müəyyənləşdirmək üzərində çalışırlar. Əsas proses, dəmirlə zəngin süxurların su ilə reaksiyaya girməsidir (serpantinizasiya). Bu reaksiya nəticəsində hidrogen qazı yaranır. Yaranmış qaz gözenəkli süxurlar tərəfindən udulur və üst qatdakı keçirimsiz laylar (gil və ya duz) vasitəsilə saxlanılır.

Hidrogen üçün ideal bölgələr

ABŞ-dakı "Midcontinent Rift" kimi qədim vulkanik bölgələr, bazalt süxurlarla örtülü geoloji quruluşları sayəsində hidrogen istehsalı üçün ideal sayılır. Arnavutluqda aşkar edilən nəhəng təbii hidrogen yatağı da daxil olmaqla oxşar şərait dünya üzrə bir sıra ərazilərdə mövcuddur. "BP" və "Bill Gates"in dəstəklədiyi startaplar bu ehtiyatların xəritələndirilməsi və çıxarılması üçün sərmayələrini artırırlar.

Günəş və külək enerjisindən fərqi nədir?

Günəş panelləri buludlu günlərdə, külək turbinləri isə sakit hava şəraitində məhsuldarlıq itirir. Təbii hidrogen isə 24/7 istifadə oluna bilən bir qaynaqdır. Lakin çətinliklər də mövcuddur: yeraltı mikroorqanizmlərin hidrogeni istehlak etməsi və ya bəzi süxurların qazı saxlaya bilməməsi bu resursun aşkarlanmasını çətinləşdirir.

Tədqiqatçılar təbii hidrogenin sənaye miqyasında istifadəsi üçün lazım olan geoloji meyarları artıq müəyyənləşdiriblər. Bu isə təmiz enerji inqilabında yeni bir səhifənin açılması deməkdir. Növbəti on ildə, geotermal enerji texnikalarına bənzər qazma üsulları ilə bu resursa çıxış daha da asanlaşa bilər.

Nəticə

Təbii hidrogen iqlim hədəflərinə çatmaqda həlledici rol oynaya bilər. Enerji istehsalında və sənayedə fosil yanacaqları tarixə gömmək üçün elm və texnologiyanı birləşdirən bu kəşf, davamlı dünya üçün böyük ümid vəd edir. İndi məsələ bu gizli xəzinədən səmərəli və təhlükəsiz şəkildə istifadə etməkdədir.

Paşa Məmmədli