Müasir iş mühitində əməkdaşlar tez-tez yüksək stress və təzyiqlə üzləşirlər. Bu da bir çox hallarda emosional tükənmə sindromu, yəni "burnout" ilə nəticələnir. "Burnout" uzunmüddətli və idarə olunmayan iş stressinin nəticəsi olaraq yaranan emosional, fiziki və zehni tükənmə vəziyyətidir. 

Valyuta.Az aşağıdakı məqalədə "burnout" sindromunun səbəbləri, simptomları və onun qarşısının alınması yollarını təqdim edir:

Səbəbləri

"Burnout" sindromunun yaranmasına bir sıra amillər təsir edir. Əsas səbəblərdən bəziləri aşağıdakılardır:

- Həddindən artıq iş yükü: Daimi və ağır iş yükü əməkdaşların fiziki və emosional cəhətdən tükənməsinə səbəb ola bilər. Uzun iş saatları və fasiləsiz iş rejimi bu prosesi sürətləndirir. 

- Lazımi dəstəyi görməmək: Rəhbərlikdən kifayət qədər dəstək almamaq və ya işçilərin səylərinin qiymətləndirilməməsi motivasiyanın azalmasına və nəticədə "burnout" sindromuna gətirib çıxara bilər. 

- Qeyri-müəyyən gözləntilər: İş vəzifələrinin və məsuliyyətlərinin dəqiq müəyyən edilməməsi əməkdaşlarda qeyri-müəyyənlik yaradır və bu da stressi artırır. 

- İş və şəxsi həyat balansının pozulması: İşin şəxsi həyata müdaxiləsi və istirahət üçün kifayət qədər vaxtın olmaması tükənməyə səbəb olan əsas amillərdən biridir.

- Şəxsi xüsusiyyətlər: Perfeksionizm, yüksək məsuliyyət hissi və "yox" deməkdə çətinlik çəkən şəxslər "burnout" riskinə daha çox məruz qalırlar. 

Simptomları

"Burnout" sindromu müxtəlif fiziki, emosional və davranışsal əlamətlərlə özünü göstərə bilər:

- Fiziki simptomlar: Daimi yorğunluq, baş ağrıları, yuxu problemləri və immun sisteminin zəifləməsi.

- Emosional simptomlar: Motivasiya itkisi, işə qarşı mənfi münasibət, özünə inamın azalması və ümidsizlik hissi. 

- Zahiri simptomlar: İşdən yayınma, məsuliyyətlərdən qaçma, iş keyfiyyətinin düşməsi və sosial izolyasiya. 

Mərhələləri

Herbert Freudenbergerin tədqiqatlarına əsasən, "burnout" sindromu bir neçə mərhələdə inkişaf edir:

1. Həddindən artıq öhdəlik götürmə: Şəxs özünü sübut etmək üçün həddindən artıq işləyir.

2. Öz ehtiyaclarına laqeyd yanaşma: İşdən kənar fəaliyyətlərə və şəxsi ehtiyaclara vaxt ayırmır.

3. Problemlərin inkarı: Artan stress və yorğunluq əlamətləri nəzərə alınmır.

4. Geri çəkilmə: Sosial əlaqələrdən uzaqlaşma və izolyasiya.

5. Davranış dəyişikliyi: Əsəbilik, səbirsizlik və pessimizm.

6. Şəxsiyyətin deformasiyası: Özünü dəyərsiz hiss etmə və ümidsizlik.

7. Tam tükənmə: Fiziki və emosional çökmə, ciddi tibbi və psixoloji problemlər.

Qarşısının alınması yolları

"Burnout" sindromunun qarşısını almaq üçün həm fərdi, həm də təşkilati səviyyədə tədbirlər görülməlidir:

- İş yükünün balanslaşdırılması: Rəhbərlik işçilərin iş yükünü ədalətli şəkildə bölüşdürməli və onların həddindən artıq yüklənməsinin qarşısını almalıdır. 

- Dəstək mühitinin yaradılması: Açıq kommunikasiya və əməkdaşların fikirlərinin dinlənilməsi üçün şərait yaradılmalıdır. Bu, işçilərin özlərini dəyərli hiss etmələrinə kömək edir. 

- İş və şəxsi həyat balansının təşviqi: İşçilərə şəxsi həyatlarına vaxt ayırmaları üçün imkanlar verilməli və iş saatları elastik olmalıdır. 

- Stress idarəetmə təlimləri: Əməkdaşlara stresslə mübarizə aparmaq üçün lazımi bacarıqlar öyrədilməli və onların psixoloji sağlamlığına diqqət yetirilməlidir. 

- Məqsəd və dəyərlərin uyğunluğu: İşçilərin şəxsi dəyərləri ilə təşkilatın məqsədləri arasında uyğunluq təmin edilməlidir ki, bu da onların işə bağlılığını artırır.

- Fiziki sağlamlığın qorunması: Mütəmadi idman, düzgün qidalanma və kifayət qədər yuxu "burnout" riskini azaltmağa kömək edir. 

"Burnout" sindromu həm fərdi, həm də təşkilati səviyyədə ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Bu problemin vaxtında aşkar edilməsi və qarşısının alınması üçün iş mühitində sağlam və dəstəkləyici şəraitin yaradılması vacibdir. Əməkdaşların rifahına diqqət yetirən 

Rəhim / Valyuta.Az / SƏHƏR OXUSU