Nobel həftəsi oktyabrın 2-də başlayır: məhz bu gün fiziologiya və tibb sahəsində 2023-cü ilin ilk Nobel Mükafatlarının qalibləri elan olunacaq. Bu il altı mükafatın hamısının qaliblərinin adları oktyabrın 9-dək açıqlanacaq.

Valyuta.az xəbər verir ki, Nobel mükafatı 10 milyon İsveç kronu (indiki məzənnə ilə 920 min dollar) məbləğində pul mükafatı, diplom və qızıl medalı nəzərdə tutur.

Mükafatlar yalnız şəxslərə verilə bilər, qurumlara deyil (rəsmi və ictimai təşkilatlara da verilə bilən Nobel Sülh Mükafatı istisna olmaqla). Bir kateqoriya üzrə mükafat alanların ümumi sayı üçdən çox olmamalıdır. Bir neçə laureat varsa (bu çox tez-tez olur), pul mükafatı əvvəlcə elmi işlər arasında, sonra isə onların hər birinin müəllifləri arasında bərabər bölünür.
2022-ci ildə İsveç və Norveçdə Nobel mükafatı laureatları aşağıdakı ardıcıllıqla elan ediləcək:

2 oktyabr - fiziologiya və tibb sahəsi üzrə;
3 oktyabr - fizika sahəsi üzrə;
4 oktyabr - kimya sahəsi üzrə;
5 oktyabr - Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı;
6 oktyabr - Nobel Sülh Mükafatı (onun laureatı və ya laureatları Norveç Nobel Komitəsi tərəfindən Osloda elan olunacaq);
9 oktyabr - Alfred Nobelin xatirəsinə İqtisadi Mükafat (İsveç Bankının təşəbbüsü ilə), 1969-cu ildən verilir.
Nobel həftəsinin başlanması münasibətilə NV öz infoqrafikasında Nobel medalları - dünyanın ən nüfuzlu mükafatları haqqında ən maraqlı faktları xatırladır.

Hər Nobel medalının diametri 66 mm, çəkisi isə 175 qramdır.

24K qızıl örtüklü 18K yaşıl qızıldan (qızıl və gümüş ərintisi) hazırlanır.

Nobel medallarında Alfred Nobelin doğum (1833) və ölüm (1896) illəri rum rəqəmləri ilə göstərilir: MDCCCXXXIII - MDCCCXCVI.

Belə medallar Eskilstunadakı İsveç Sikkəxanası və Konqsberqdəki Norveç Kral Sikkəxanası tərəfindən zərb olunur.

Medalların üz tərəfində dinamit icad etməklə məşhur olan və Nobel mükafatlarını ödəmək üçün öz kapitalını vəsiyyət edən isveçli kimyaçı, mühəndis və xeyriyyəçi Alfred Nobelin portreti var.

Ədəbiyyat üzrə Nobel medalının arxa tərəfində dəfnə kolunun yanında bir gənc və onun ilhamvericisi təsvir edilir.

Üzərində “Inventas vitam juvat excoluisse per artes” (İxtira həyatı daha yaxşı və sənəti daha gözəl edir) yazısı var.

Medalda həmçinin mükafatı verən İsveç Akademiyasının (ACAD. SUEC) adı, laureatın adı və təltif olunduğu il də var.
Fiziologiya və ya Tibb üzrə Nobel Medalının əks tərəfində xəstə qız üçün su çəkən qadın fiquru var.

Medalda həmçinin İsveçin mükafatı verən ən böyük tibb universiteti olan Karolinska İnstitutunun (REG. UNIVERSITAS MED. CHIR. CAROL) Nobel Assambleyasının təyinatı, həmçinin laureatın adı və mükafatının verildiyi il də var.

Nobel Sülh Medalının arxa tərəfində qucaqlaşan üç kişinin təsviri var.

Üzərində “Pro pace et fraternitate gentium” (Sülh və qardaşlıq naminə) sözləri qeyd olunub.

Medalın kənarında laureatın adı və mükafatın verildiyi il göstərilir.

2022-ci ildə Norveç Nobel Komitəsi Nobel Sülh Mükafatını Ukrayna, Belarus və Rusiya nümayəndələrinə  - Ukrayna Vətəndaş Azadlıqları Mərkəzinə (rəhbəri Lesya Matviyçuk), belaruslu jurnalist Ales Bialiatskiyə və Rusiyanın "Memorial" hüquq müdafiə təşkilatına verilməsi barədə qərar qəbul edib. Bu qərar qalmaqala və mübahisə dalğasına səbəb oldu, çünki Rusiyanın Ukraynaya qarşı amansız müharibəsi fonunda (Belarusun köməyi ilə) Nobel Komitəsi bəyan edib ki, "Qonşu Belarus, Rusiya və Ukrayna ölkələrində insan haqları, demokratiya və dinc yanaşı yaşamaq uğrunda üç görkəmli döyüşçünü tanımaq istəyir" və "xalqlar arasında qardaşlıq" kəlmələri vurğulanıb - ifadələri Rusiya təbliğatının tezislərini xatırladır.

Fizika və kimya üzrə Nobel medallarının arxa tərəfində qadınların fiqurları əks olunub, onlardan birinin əlində karnukopiya, digəri isə başından şalı qaldırır.

Bu medalların üzərində “Inventas vitam juvat excoluisse per artes” (İxtira həyatı daha yaxşı və sənəti daha gözəl edir) yazısı var.

İsveç Kral Elmlər Akademiyasının təyinatı da göstərilir - REG. ACAD. ELİM. SUEC.

Alfred Nobelin xatirəsinə iqtisadiyyat üzrə medal

1969-cu ildən Nobelin vəsiyyətindən asılı olmayaraq, İsveç Bankının təşəbbüsü ilə onlar da Alfred Nobelin xatirəsinə iqtisad elmləri üzrə mükafat verməyə başlayıblar. Qeyri-rəsmi olaraq iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı adlanır. O, digər Nobel mükafatları ilə eyni şərtlərlə verilir.

Medalın üz tərəfində Alfred Nobelin profili və iki kornukopiya, həmçinin yazı təsvir edilir: Sveriges Riksbank to Alfred Nobels Minne 1968 (Alfred Nobelin xatirəsinə İsveç Dövlət Bankı 1968).

Arxa tərəfdə emblem və ad var - İsveç Kral Elmlər Akademiyası (qütb ulduzu və dörd tac və Kungliga Vetenskaps Akademien yazısı).

Nicat