2021-ci ilin birinci rübündə dövlət büdcəsinin və Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) məcburi dövlət sosial sığorta üzrə gəlirləri proqnozdan xeyli artıq olub. Bu dövrdə proqnoza nisbətən vergilər üzrə 21,1 faiz çox, məcburi dövlət sosial sığorta üzrə 13,6 faiz çox gəlir əldə edilib. 

Bu barədə Azərbaycanın iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov "Facebook" hesabında yazıb. 

Sfera.az bildirir ki, 2021-ci ilin 1-ci rübündə dövlət büdcəsinə vergi daxilolmaları 2,086 milyard manat təşkil edib. Faktiki vergi yığımı proqnozdan 363,8 milyon manatdan çox olub ki, bunun da 211,1 milyon manatı qeyri neft-qaz sektorunun payına düşüb.

Məcburi dövlət sosial sığorta ayırmaları üzrə 895 milyon manatdan artıq vəsait daxil olub ki, bu da nəzərdə tutulandan 107 milyon manat çoxdur. Əlavə daxilolmanın 75,1 milyon manatı, yəni 70,2 faizi qeyri-büdcə təşkilatlarının payına düşüb. 

Nazir daxilolmaların artmasının əsas səbəbini iqtisadiyyatda və əmək bazarında şəffaflığın artması ilə izah edib.

Bəs, şəffaflaşdırma vergi və məcburi dövlət sosial sığorta ayırmalarını nə qədər artıra bilər, burada potensial böyükdürmü? 

Bununla bağlı Sfera.az saytı ilə fikirlərini bölüşən iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov hesab edir ki, şəffaflaşdırmanı artırmaqla, kölgə iqtisadiyyatının miqyasını kiçiltməklə dövlət büdcəsinin və DSMF-nin gəlirlərini xeyli artırmaq olar. O Dünya Bankının apardığı qiymətləndirmələrə istinadən qeyd etdi ki, qeyri-neft sektorunda gizli iqtisadiyyatın payı 63 faizdir. Ekspert yerli təşkilatlar tərəfindən aparılan sorğuların da bənzər nəticələri üzə çıxartdığını söylədi: 

"Bununla bağlı bizim soğru əsasında qiymətləndirmələrimiz də olmuşdu. Sorğu nəticəsində bəlli oldu ki, iqtisadi subyektlər ən yaxşı halda öz dövriyyəsinin 20 faizini leqallaşdırır. Əmək bazarında da vəziyyət oxşardır. Ölkəmizdə təxminən 5 milyon nəfər məşğul insan var, amma 1,7 milyonun əmək müqaviləsi var, təxminən 170 min şəxs də aktiv vergi ödəyicisidir. Deməli, əmək bazarının özündə də gizli iqtisadiyyatın miqyası böyükdür”. 

R.Həsənov mövcud potensialı nəzərə alaraq proqnozlaşdırır ki, şəffaflaşdırma hesabına qeyri-neft sektorundan toplanan vergiləri və rüsumları 60-70 faiz artırmaq olar: 

"Hökumətin postpandemiya dövründə qarşısından dayanan əsas məsələ iqtisadiyyatın leqallaşdırılması yolu ilə büdcə daxilolmalarının və DSMF-nin gəlirlərinin artırılmasıdır. 

Amma sadəcə daxilolma ilə iş bitmir. Dövlət büdcəsindən xərcləmələrdə də şəffaflıq gücləndirilməlidir. Çünki kölgə iqtisadiyyatı sahibkarların yaratdığı vəziyyət deyil. Bu, ümumi mühitin yaratdığı situasiyadır. Burada hökumətin özü də dövlət vəsaitlərinin səmərəli, şəffaf xərclənməsində maraqlı olmalıdır, hesabatlılıq təmin edilməlidir. Dövlət xərclərində səmərəliliyin, hesabatlılığın artırılması iqtisadiyyatda şəffaflaşmanın genişlənməsini dəstəkləyir”.

Ekspert bununla belə düşünür ki, kölgə iqtisadiyyatını sıfır səviyyə salmaq mümkün deyil: 

"Azərbaycan üçün kölgə iqtisadiyyatının miqyası 10-15 faiz olsa, məqbuldur. 

Kölgə iqtisadiyyatının əsasını məmur biznesi təşkil edir. Buna görə də məmur biznesi ilə mübarizə vəziyyəti kölgə iqtisadiyyatının miqyasına və aradan qalxma müddətinə təsir edən əsas faktor olacaq. 

Kölgə iqtisadiyyatının kiçildilməsi səviyyəsi hamıya eyni münasibətin göstərilməsindən də asılı olacaq. Məmur biznesi illeqal olduğu təqdirdə bazarın digər iştirakçıları da illeqal çalışmalı olur. Qanuni çalışanların xərcləri artır və məhsulun maya dəyəri yüksəlir. Bu da onların qiymət rəqabətində uduzmasına, sonra isə iflasına səbəb olur. Ona görə də vəziyyəti nəzərə alaraq onlar da qeyri-şəffaf fəaliyyət göstərməyə meyillənir”.