Süni intellektə əsaslanan söhbət botları uşaqlara böyük təsir göstərə biləcək potensiala malikdir. Bu texnologiyalar uşaqların qərar qəbuletmə proseslərini və ətraf mühiti qavrama tərzlərini formalaşdırmaqla yanaşı, ciddi risklər də yaradır. 

Bu risklərin bir nümunəsi, son aylarda ABŞ-ın Florida ştatında baş verib. Bir ana, oğlunun faciəvi ölümü ilə əlaqədar süni intellektə əsaslanan bir söhbət tətbiqinə qarşı məhkəmə iddiası qaldırıb. İddiaya görə, uşaq tətbiq vasitəsilə aldığı cavablardan təsirlənərək həyatına son qoyub. Bu hadisə, texnologiyanın təhlükəsizliyi və istifadəsinə dair narahatlıqları daha da artırıb.

Bu məhkəmə işi, süni intellekt botlarının uşaqlara təsiri və yaratdığı potensial təhlükələr haqqında daha çox məlumatlılıq yaratmağın zəruriliyini göstərir. Bu vəziyyət, texnologiyanın yalnız faydalarına deyil, həm də düzgün idarə olunmadıqda yarada biləcəyi risklərə diqqət çəkir.

⇒ Süni intellekt uşaqlar üçün nə qədər təhlükəsizdir?

Bu texnologiyalar uşaqların qərar qəbuletmə bacarıqlarına necə təsir göstərir? Uşaqların süni intellekt botlarını real insanlar kimi qəbul etməsi hansı riskləri ortaya çıxarır? 

Valyuta.Az "TRT Haber"ə istinadla xəbər verir ki, bu sualları uşaq və yeniyetmə psixiatriya mütəxəssisi Öndər Küçük cavablandırıb.

⇒ 10 yaşdan aşağı uşaqlar üçün böyük təhlükə

10 yaşdan kiçik uşaqlar süni intellektlə əlaqəni bir dost, bələdçi və ya oyun yoldaşı kimi qəbul edə bilirlər. Lakin bu, göründüyündən daha ciddi təhlükələrə yol aça bilər. Öndər bəy bu vəziyyətin uşaqların zehni inkişafına təsirlərini belə izah edib:

"Bu yaş qrupu uşaqları reallıqla təxəyyülü, internet və texnologiyanın iş prinsipini, qarşılaşdıqları məzmunu necə qiymətləndirməli olduqlarını və özlərini necə qoruyacaqlarını tam mənimsəmədikləri üçün xüsusilə risk altındadırlar."

Son aylarda bir ananın süni intellekt söhbət botunu oğlunun intiharına görə ittiham etməsi bu təhlükənin konkret bir nümunəsi oldu. Uşaq süni intellektlə uzun müddət danışıq apardıqdan sonra həyatına son qoyub. İddialara görə, botun "həddindən artıq real" və uyğun olmayan məzmunu uşağa təsir göstərmişdir. Şirkət hadisədən təəssüf hissi keçirdiyini bildirsə də, daha təhlükəsiz bir struktur qurmaq üçün konkret addım atmayıb.

Hər keçən gün inkişaf edən süni intellekt texnologiyaları uşaqların həyatında dərin izlər qoymağa davam edir. Lakin bu izlərin müsbət, yoxsa mənfi olacağı texnologiyanın necə idarə olunmasından asılıdır. Öndər də ABŞ-dakı hadisənin yalnız süni intellektdən deyil, valideynlərin nəzarətsiz yanaşmasından da qaynaqlandığını vurğulayır:

"Texnologiya və internetin nəzarətsiz istifadəsi uşaqların yaşlarına uyğun olmayan şiddət, cinsəllik, qorxu, qumar və s. mövzularda məzmunlarla qarşılaşma riskini artırır. Buna görə valideynlərin texnologiya savadlılığını artırması, uşaqlarını diqqətlə izləməsi vacibdir."

⇒ Uşaqların süni intellektlə qurduğu münasibətlər hansı riskləri yaradır?

Uşaqların süni intellekt botları ilə uzunmüddətli qarşılıqlı əlaqəsi onların sosial inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. İnsanlarla qurulan əlaqələr sosial bacarıqların inkişafında mühüm rol oynayır. Ancaq süni intellektə üz tutan uşaqlar xarici dünyadan uzaqlaşıb sosial təcrid riski ilə üzləşə bilərlər. Mütəxəssis də bu məsələdə valideynlərin diqqətli olmalı olduğunu deyir:

"Sosial bacarıqların inkişafında ən vacib amil uşaqların həmyaşıdları və ailələri ilə qurduğu ünsiyyətdir. Xarici dünya ilə və insanlarla nə qədər çox təmas mümkündürsə, sosial bacarıqların inkişafı da bir o qədər zənginləşir. Dolayısıyla, süni intellektlə qurulan təcrid edilmiş ünsiyyətin tezliyi və intensivliyi sosial bacarıqların inkişafını ləngidə bilər. Bu halda nəzarət və ölçülü istifadə riskin azaldılmasında ən mühüm addımlardır."

⇒ Uşaqların təhlükəsizlik və məxfiliyi üçün təhlükəlidirmi?

Süni intellektə həddindən artıq etibar uşaqların məxfiliyini ciddi şəkildə təhlükə altına sala bilər. Uşaqlar bir süni intellekt botunu insan kimi qəbul etdikdə, şəxsi məlumatlarını paylaşmaqda çəkinmirlər. Bu, onların təhlükəsizlik və məxfilik anlayışına ciddi zərər yetirə bilər.

Öndər Küçük bu vəziyyətin, adətən, valideyn diqqətinin kifayət qədər olmaması ilə əlaqəli olduğunu bildirir. Texnologiya, uşaq üçün qaçış nöqtəsinə çevrildikdə, təhlükələrlə dolu bir dünyaya qapı aça bilər:

"Uşaqlara məxfilik mövzusunda yaşlarına uyğun şəkildə davamlı təlimat verilməli və hər vəziyyətdə valideynlərinin dəstəyini hiss etmələri təmin edilməlidir. Əks halda, yalnız virtual məkan deyil, real dünya da uşaqlar üçün ciddi risklər yarada bilər."

Valideynlər uşaqlarını texnologiya ilə tək buraxmamalı, onları internetin təhlükələrinə qarşı məlumatlandırmalıdır. Bundan əlavə, ailə daxilində ünsiyyət və güvən mühitinin təmin edilməsi, uşaqların yaşadığı problemləri paylaşa bilməsi üçün vacibdir.

Rəhim / Valyuta.Az / SƏHƏR OXUSU