Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev VII ADA 2024 Beynəlxalq Təhsil Konfransında çıxışı zamanı bildirib ki, ilin sonuna kimi bir sıra məktəblərdə adambaşı maliyyələşmə sisteminə keçid planlaşdırılır. Onun sözlərinə görə, bu, bir neçə məktəbdə pilot kimi həyata keçiriləcək.

Bu sistemə keçidin effektivliyi necə olacaq? 

Valyuta.az mövzunu təhsil eksperti, STM əməkdaşı Elmin Nuri ilə müzakirə edib. 

Elmin Nurinin sözlərinə görə, adambaşına maliyyələşmə sistemi dünyanın bir çox ölkələrində məktəb və universitetlərdə tətbiq olunan yeni sistemdir. Əsasən ali təhsil məktəbləri üçün nəzərdə tutulur:

“Bu mexanizmin tətbiqi qismən ali təhsil məktəblərində, eləcə də orta təhsildə rəqabətin yaradılması, müəssisələr arasındakı rəqabətliliyin artırlması, ayrılan vəsaitin tam və məqsədli şəkildə istifadəsi, vəsaitin ayrılması prosesində subyektivliyə yol verilməməsinə səbəb olur”. 

Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, bir çox ölkədə ali təhsil, orta təhsil müəssisələrində adambaşı maliyyəyə keçid mərhələli şəkildə həyata keçirilir:

“Bu ölkələrin özü də bir neçə qrupa bölünür. Kanada, Böyük Britaniya, Fransa, Yaponiya, İsveç, Norveç, ABŞ kimi ölkələrdə bu sistem artıq fəaliyyət göstərir”. 

Adambaşına maliyyə mexanizmində bir neçə istiqamətdə yanaşma mümkündür. Birinci yanaşmaya görə, inkişaf etməkdə olan ölkələrin əksəriyyətində maliyyələşmə ali təhsil mərkəzlərinin öz təklifi əsasında həyata keçirilir. Belə maliyyələşmə mexanizmi ali təhsil məktəbinin fəaliyyətinin nəticəsindən asılı olmur. Burda maliyyələşmə əsasən əvvəlki illərin xərcləri nəzərə alınaraq müəyyənləşir. 

Bu yanaşma adambaşına maliyyələşmə prinsipində bəsit yanaşma hesab olunur. Çünki burda göstəricilər tələb olunmur. 

İkincisi isə çətin maliyyələşmə prinsipidir. Burda nəticələr üzrə əsaslanan maliyyələşmə həyata keçirilir. Əvvəlki nəticələrlə bərabər məktəb gələcək nəticələri proqnozlaşdırmaqla maliyyə ilə təmin olunmasını istəyir. Şərti bir misal deyim. Məktəblər öz maliyyə ehtiyacları ilə bağlı hesabat yazanda orda öz uğurlarını qeyd edir, xərclərin də bunlara görə nizamlandığını bildirir. Lakin bu göstəricilər tam yerinə yetirilməyəndə büdcədən ora ayrılan məbləğlərin bir hissəsi silinir. 

Üçüncü üsul isə çox sadədir. Dünyanın bir çox ölkələrində istifadə olunur. Belə ki, məktəbdə təhsil alan şagirdlərin bütün illik xərci hesablanır, onların sayına bölünür və məktəbə maliyyə ayrılması bu prinsipə uyğun həyata keçirilir. Burda kəmiyyət müstəvisində şəffaflığı qorumaq mümkündür. Bizdə isə bu sistemin tətbiqi müəyyən dəqiqləşmələrə səbəb olacaq”- Elmin Nuri əlavə edib. 

Davud