Pakş AES-də Rusiya yanacağı əvəzinə alternativ nüvə yanacağından istifadə imkanları Macarıstanda qanuni şəkildə təsbit olunub. 

Valyuta.az verir ki, parlamentin üzvləri hökumətin təklif etdiyi nüvə enerjisi strategiyasına müvafiq düzəlişi dəstəkləyiblər.

İclasda çıxış edən Energetika Nazirliyinin dövlət katibi Attila Ştayner xatırladıb ki, Macarıstandakı yeganə atom elektrik stansiyası Pakş hazırda Rosatom müəssisələri tərəfindən təmin edilən nüvə yanacağından istifadə edir. Eyni zamanda, uzunmüddətli perspektivdə fəaliyyətinin təhlükəsizliyini və etibarlılığını təmin etmək üçün, həmçinin Avropa İttifaqının Rusiya dövlət korporasiyasına qarşı sanksiyalar tətbiq etmək cəhdlərini nəzərə alaraq, Macarıstan hökuməti sığortalanmaq və zəruri hallarda Rusiya Federasiyasından alınan yanacağın dəyişdirilməsi variantlarını təmin etmək qərarına gəlib. Bu məqsədlə milli qanunvericiliyə “Atom Elektrik Stansiyası, xüsusən də istismar müddətini uzatdığı dövrdə başqa istehsalçının yeni, alternativ yanacağından istifadə edə bilər” müddəası əlavə edilib.

Macarıstan hökuməti Pakş atom elektrik stansiyasının ömrünü uzatmaq niyyətindədir. 40 il əvvəl sovet mütəxəssisləri tərəfindən tikilmiş stansiyanın dörd enerji blokunun hazırkı istismar müddəti 2032-2037-ci illərdə başa çatmalıdır, lakin onların ən azı 2052-2057-ci ilə qədər işləməsi gözlənilir. Eyni zamanda, orada Rosatom layihəsinə uyğun olaraq AES-in ikinci mərhələsinin - beşinci və altıncı enerji bloklarının tikintisi aparılır.

2022-ci ilə qədər yanacaq yığmaları Ukrayna ərazisindən keçməklə Rusiyadan dəmir yolu ilə Pakşa çatdırılırdı, lakin Rusiya müharibəyə başlayandan sonra marşrut dəyişdirilməli olub. İndi xüsusi yük gəmilərlə Qara dəniz üzərindən hərbi gəmilərin mühafizəsi altında Bolqarıstanın Varna limanına daşınır, orada qatara yüklənir, daha sonra Bolqarıstan və Rumıniya vasitəsilə Macarıstana daşınır. Bir qayda olaraq, atom elektrik stansiyaları əvvəlcədən ən azı iki il yanacaq ehtiyatını saxlayır.

Hazırda Pakşda işləyən dörd VVER-440 reaktoru üçün Rusiya yanacağına alternativ yoxdur və Macarıstan hökuməti dəfələrlə bəyan edib ki, etibarlı şəkildə təmin oluna bildiyi müddətcə ondan imtina etmək niyyətində deyil. Parlamentin saytında yayımlanan iclasda çıxış edən Ştayner qeyd edib ki, indi yalnız Rosatom müəssisələri atom elektrik stansiyaları üçün yanacaq komplektləri istehsal edə bilər, ona görə də Macarıstan onların sanksiyalara məruz qalmamasını təmin etməkdə maraqlıdır. Eyni zamanda, dövlət katibi təsdiqləyib ki, Avropa İttifaqının ümumi siyasətinə uyğun olaraq, Macarıstan enerji təchizatını şaxələndirməyə çalışacaq və bu prinsip xüsusilə nüvə enerjisinə aiddir.

Bu yanaşmanı rəhbər tutaraq Macarıstanın Energetika Nazirliyi sentyabr ayında Fransanın Framatome korporasiyası ilə atom elektrik stansiyalarının istismarı və yanacağın tədarükü üzrə Əməkdaşlıq Memorandumu imzalayıb. Avropada ən çox nüvə reaktoruna malik olan Fransa onlar üçün öz yanacağını istehsal edir, uranı Avstraliya, Qazaxıstan, Özbəkistan və digər ölkələrdən idxal edir.

Eyni zamanda, son illərdə Avropa İttifaqı və Ukraynadakı stansiyalarda işləyən Rusiyanın su ilə soyudulmuş enerji reaktorları (VVER) üçün alternativ yanacaq axtarışları əsasən Amerikanın Westinghouse şirkəti tərəfindən həyata keçirilir. Bu iş, xüsusilə, Avropa Atom Enerjisi Birliyinin APIS - “VVER Reaktorları üçün Etibarlı Yanacaq Təchizatı üzrə Sürətləndirilmiş Proqram” adlı layihəsi çərçivəsində həyata keçirilir. Bu ilin iyul ayında Macarıstanın MVM dövlət enerji şirkətinin Pakş AES-ni idarə edən törəmə şirkəti layihəyə qoşulub.

Qeyd edək ki, 1950-ci illərdə sovet mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanmış VVER tipli reaktorlar dünyada ən çox yayılıb və xüsusən də Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrində fəaliyyət göstərirlər. Onlar üçün Rusiya əvəzinə yanacaq tədarükü mənbəyinin axtarışı artıq bir neçə ildir, onların sahibləri tərəfindən iri Qərb şirkətlərinin iştirakı ilə aparılır. Bununla belə, bu cür tədqiqatların müvəffəqiyyəti müxtəlif dərəcələrə malikdir və onun nəticələri birmənalı deyil. Son zamanlar bəzi ölkələrin Aİ-nin Rusiyanın nüvə sənayesinə qarşı sanksiyalar tətbiq etməsinə nail olmaq cəhdləri səbəbindən bu səylər daha da güclənib. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, xaricdə belə iş bir ildən çox vaxt aparacaq və onun uğuruna zəmanət verilmir.

Pakş atom elektrik stansiyası Macarıstanda istehsal olunan bütün elektrik enerjisinin demək olar ki, yarısını və istehlak olunan elektrik enerjisinin üçdə birini təmin edir. Budapeştdən 100 km cənubda Dunay çayının sahilində yerləşən stansiyada VVER-440 reaktorları olan dörd enerji bloku var. Eyni zamanda, “Rosatom” layihəsi üzrə beşinci və altıncı enerji bloklarının tikintisi davam etdirilir. Moskva 12,5 milyard avro dəyərində qiymətləndirilən və əvvəldən 80%-i Rusiya krediti hesabına həyata keçirilməli olan bu layihəni maliyyələşdirməyə hazır olduğunu təsdiqləyib. Hesablamalara görə, 2030-cu illərin əvvəllərində iki yeni VVER-1200 nüvə reaktorunun istismara verilməsindən sonra stansiyanın gücü indiki 2000 MVt-dan 4400 MVt-a yüksələcək.

Nicat