Tükənmişlik təkcə işdə və ya işdən kənarda performansınıza, psixoloji rifahınıza deyil, həm də işlədiyiniz təşkilatın, üzvü olduğunuz komandanın performansına mənfi təsir göstərə bilər. Tükənmişlik başlayanda tunelin sonundakı işığı görmək çətin ola bilər. Davam etmək üçün motivasiyanız və enerjiniz olmadığı üçün emosional olaraq tükənmiş və qorxulu, ümidsiz hiss edə bilərsiniz. Ancaq unutmamalısınız ki, bu vəziyyətin həlli var.

Tükənmişlik sindromunun əlamətləri hansılardır?

Tükənmişlik sindromu iş yerində xroniki stress faktorlarına cavab olaraq meydana gələn üç komponentli bir sindromdur.
 
Bezmək tükənmişliyin mərkəzi əlamətidir. Bu, fərdlərin effektiv işləmək və gördükləri işlərə müsbət münasibət bəsləmək qabiliyyətini zəiflədən dərin fiziki, idrak və emosional yorğunluğu əhatə edir. Yorğunluq vəziyyətində siz diqqətinizi cəmləyə və ya böyük mənzərəni görə bilməyəcəyinizi görürsünüz. Hətta adi və əvvəllər həzz verən işlər də tələbkar görünə bilər.

Depersonalizasiya adlanan sinizm, öhdəliyin aşınmasını təmsil edir. Əslində, bu, özünüzü işdən psixoloji olaraq uzaqlaşdırmağın bir yoludur. Tapşırıqlarınıza, layihələrinizə, iş yoldaşlarınıza, müştərilərinizə və digər əməkdaşlarınıza bağlılıq hiss etmək əvəzinə, özünüzü uzaq, mənfi və hətta həssas hiss edə bilərsiniz. 

Sinizm həddindən artıq iş yükünün nəticəsi ola bilər, lakin yüksək konflikt, ədalətsizlik və qərarların qəbulunda iştirakın olmaması vəziyyətlərində də baş verə bilər.

Bacarıqsızlıq uğur və məhsuldarlığın olmaması deməkdir. Bu tükənmişlik simptomu olan insanlar bacarıqlarının sürüşdüyünü hiss edir və müəyyən vəziyyətlərdə uğur qazana bilməyəcəklərindən və ya müəyyən tapşırıqları yerinə yetirə bilməyəcəklərindən narahat olurlar. Tez-tez yorğunluq və sinizmlə birlikdə inkişaf edir, çünki insanlar enerjiləri bitdikdə və işlə əlaqəni kəsəndə öz pik nöqtəsində çıxış edə bilmirlər. Ancaq kifayət qədər vaxt, məlumat, aydın gözləntilər, müstəqillik və insanlarla yaxşı münasibətlər də daxil olmaqla, işinizi yaxşı yerinə yetirmək üçün lazım olan resurslar və dəstəyə malik olmasanız, qeyri-adekvatlıq hissləri yarana bilər.

Tükənmişlik hissi ilə necə mübarizə aparaq?

Tükənmişlik hisslərinin öhdəsindən gəlmək, adətən, ilk növbədə nə hiss etdiyinizi fərq etməyi və sonra stresinizi azaltmağa çalışmağı əhatə edir. Ancaq tükənməyə səbəb olan şeylər çox vaxt bizim nəzarətimizdən kənarda olur. Tükənməyə səbəb olan mədəni və sistemli problemlər var ki, biz onları dəyişdirə bilmirik. Bununla belə, tükənmişliyin öhdəsindən gəlmək mümkündür. 

Bu vəziyyətdə sizə kömək edə biləcək addımlar:

İş masanızdan uzaqlaşın.

İnsanlar tez-tez işlərinə qarışdıqda özlərinə təzyiq göstərirlər. Sürətlə ayaqlaşmamaq geridə qalmaq kimi görünə bilər. Bu baş verdikdə, masanızdan uzaqlaşın. On dəqiqəlik fasilə hər şeyin uğursuz olmasına səbəb olmayacaq. Uzaqlaşmaq sizə nəfəs almaq və özünüzü toplamaq üçün bir an verir, sonra yenilənmiş perspektivlə işə qayıdın.

Hədəflərinizi parçalayın edin.

Hər kəs böyük məqsədlər güdür. Ancaq bu, sizi günlər, həftələr və ya aylar ərzində heç bir aydın irəliləyişlə baş-başa qoya bilər. Sıxılma hissi tükənmişlik əlamətlərini artırır. Buna görə də, narahatlığınızı idarə etmək üçün işinizi mikro məqsədlərə bölmək olar. Görüləcək işlər siyahısındakı işləri yoxlamaq karyeranıza və işinizdəki rolunuza daha çox inam yaradacaq.

Yox deməyi öyrənin.

Məsuliyyətlərdən imtina etmək və ya işi həvalə etmək sizi nankor işçi kimi göstərə bilər. Yeni bacarıqlar öyrənmək və komandanıza töhfə vermək vacib olsa da, həddindən artıq yük götürmək tükənməyə səbəb olacaq.

Xeyr deməyin nə üçün ən yaxşı olduğunu məntiqli şəkildə izah edərək, yox deməyi öyrənin və yeni imkanlara əl atmalı olduğunuz zaman özünüzü inandırın.

Dəstək şəbəkəsi yaradın.

Güvənli bir mühitdə tükənmişliklə mübarizənizi müzakirə edə bilmək stresinizi azaltmağa kömək edəcək. Bu həm də ətrafınızdakılarla həmrəyliyi gücləndirməyə imkan verir. Bu münasibətlərin şəxsi və ya peşəkar olmasından asılı olmayaraq, dəstək üçün başqalarına söykənməkdən qorxmayın.

Zövq aldığınız şeylərlə məşğul olun.

Əylənmək tükənmişliklə mübarizədə yaxşı başlanğıc nöqtəsidir. Sizi xoşbəxt edən şeylər etmək stress səviyyənizi tənzimləyəcək və emosional səviyyədə özünüzlə yenidən əlaqə saxlamağa kömək edəcək.

Bir mütəxəssislə məsləhətləşin.

Öz sahəniz üzrə mütəxəssis və təcrübəli psixoloqdan kömək almaq, canınızı yanmış hiss etdiyiniz zaman özünüz üçün edə biləcəyiniz ən böyük yaxşılıqlardan biri ola bilər. Psixoloji məsləhət axtarmaq stress səviyyələrini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır, zehni uyğunluq və emosional rifah baxımından bərpanı asanlaşdıra bilər. İş həyatının mərkəzində inkişaf edən tükənmişlik hissi zamanla şəxsi həyatınıza da keçə bilər. Tükənmişliyin həyatınızın müxtəlif sahələrində verəcəyi zərərin qarşısının alınması üçün peşəkar yardım almaq çox vacibdir.

Əvəz Həsənov