Azərbaycanda il ərzində suvarılan torpaqlar 1,02 milyon hektar, suvarılabilən ərazilər isə 1,54 milyon hektardır. Suvarma səmərəliliyinin ən yüksək göstəriciləri Mil-Muğan, Naxçıvan və Şirvan-Salyan iqtisadi rayonlarında qeydə alınıb.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, eyni dövrdə qəbul edilmiş suyun ümumi həcmi orta hesabla 7 milyard 30 milyon m3 təşkil edib ki, bu da potensial olaraq ölkə səviyyəsində təxminən 67 % ümumi su itkisini göstərir. Su istehlakı baxımından Azərbaycanda suvarılan əkinlər hər il 1 560-2 630 milyon kubmetr suvarma suyu istehlak edir ki, bu da ölkə üzrə orta hesabla 2 330 milyon kubmetr təşkil edir.

Ekspertlər çıxışlar edərək bildirirlər ki, Azərbaycanda suvarılma zamanı su itkisinə yol verilir. Bu iki fərqli statistikanın olmasının səbəbi nədir? Əgər 34 faiz əkin sahəsi suvarılmırsa, bu qədər su itkisi hardan yaranır?

Valyuta.az mövzunu iqtisadçı Akif Nəsirli ilə müzakirə edib. 

Akif Nəsirli qeyd edib ki, hər iki statistika şişirdilmiş statistikadır:

"Azərbaycanda hazırda kənd təsərrüfatına yararlı 2.5 milyon hektar torpaq var. Bu torpağın da təxminən 450 min hektarına qədəri normal suvarılır. Qalan hissə isə ya suvarılmır, ya da normal suvarma getmir. Suvarmanın belə getməsinin də əsas səbəbi su çatışmazlığıdır". 

Ekspert bildirib ki, su çatışmazlığının da əsas səbəbi ölkədə suyun düzgün idarə edilməməsidir:

"Məsələn, bununla məşğul olan qurum mənbədən götürüb kollektorlara vurmaqla işini bitmiş hesab edir. Kəndlərdə, yaşayış məntəqələrində, ərazilərdə isə su assosiasiyaları yaradılıb. Həmin assosiasiyaların rəhbər və işçiləri yalnız sahəyə gələn suyu fermerlər arasında bölüşdürməklə məşğul olur. Amma ümumi gələn suyu təsərrüfatlar, yaşayış məntəqələri arasında bölən bir qurum yoxdur. Bunu nə Su Ehtiyatları Agentliyi, nə də Ekologiya və Təbii Sərvələr Nazirliyi edir. Hazırda Azərbaycanda suvarma suyunu idarə edən bir qrum mövcud deyil".

Həmsöhbətimiz bu problemin həlli üçün çıxış yolları da göstərib:

"İlk olaraq su idarə olunmalıdır. Suvarma kanallarının əksəriyyəti torpaq kanallardır, betonlaşdırılmayıb. Betonlaşdırılanların isə əksəriyətinin beton hissəsi artıq sıradan çıxıb və həmin kanallarla ötürülən suyun bir hissəsi ətrafa süzülür, bu zaman həm su itkisi olur, həm də həmin kanalların ətraf hissəsi şoranlaşır, torpaqlar deqradasiyaya uğruyur. Qalan suyun bir hissəsi də buxarlanır. Bu problemin aradan qaldırılması üçün təklif etmişik ki, suvarma suyunun da kəmərlərlə ötürülməsi Azərbaycanda təşkil edilsin. Bu mümkündür. Ölkənin hazırda bununla bağlı maliyyə potensialı var. Azərbaycanın əldə etdiyi gəlirin bir hissəsini suvarma sistemlərinin yenidən qurulmasına yönəldə bilər. Məsələn, Qazaxıstanda xeyli ərazidə suvarma sistemləri kəmərlər vasitəsi ilə qurulub. Bizdə də bu təcrübədən istifadə olunmaqla həm suyun torpağa süzülməsinin qarşısı, həm də buxarlanmanın qarşısı alınar. Bununla da su itkisi məfumu aradan qaldırılar. Su çatışamazlığı ilə bağlı problemlərin aradan qaldırılmasında digər istiqamət müasir suvarma metodlarından istifadə edilməsidir. Məsələn, yağış damcı üsulu ilə suvarmadan istifadə. Hökumət buna dəstək verir, subsidiyalar verir. Doğrudur, subsidiyalar daha geniş torpaq sahəsi olan fermerlərə verilir, lakin bu genişlənməlidir".

Akif Nəsirli qeyd edib ki, hazırda Azərbaycanda təxminən 40000 hektara yaxın ərazi müasir suvarma metodları ilə suvarılır:

"Bu da ümumi suvarılan sahənin 10 faizə qədərini təşkil edir ki, çox aşağı göstəricidir. Müasir suvarmanın isə bir çox üstünlükləri var. Belə ki, torpaqlar selləmə suvarma metodundakı kimi ildən-ilə şoranlaşmır. Bundan başqa suya 8-10 dəfə qənaət edilmiş olur. Bu üsul ilə Azərbaycanın suavrılan torpaqlarının yarısı təmin edilsə, digər hissəsinin su problemi olmaz. Bu ikitərəfli olaraq çox əlverişli metoddur". 

Davud