Lançjou Universitetinin iqlim üçün optimallaşdırılmış kənd təsərrüfatı sahəsi (CSA) üzrə eksperti Adnan Arşad "Report"a açıqlamasında bildirib ki, qarşıdan gələn COP29-da fermerlərin iqlim dəyişikliyinin fəsadlarının yumşaldılması və onlara uyğunlaşma səylərində vacib rolu və fəal iştirakı qəbul edilməlidir.

Aqrar işlərin aparılması sahəsində iqlimə davamlı üsullar kiçik fermerlərin iqtisadi rifahını yaxşılaşdıra bilər. Eyni zamanda, fermerlərin özləri də iqlim dəyişikliklərinin təsirlərinin yumşaldılmasında mühüm rol oynayırlar. Onun fikrincə, bu cür texnologiyalar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kiçik fermer təsərrüfatlarına çox müsbət təsir göstərə bilər, onlardan biri də Azərbaycandır. Ekspert qeyd edib ki, fermerlər əhalinin iqlim dəyişikliyinin mənfi təsirlərinə daha çox həssas olan təbəqəsidir.

Ekspertin sözlərinə görə, məhsuldarlığı artırmaq və gəlir mənbələrini şaxələndirməklə bu üsullar gəlir əldə edilməsi və yoxsulluğun azaldılması üçün imkanlar yaradır.

Ekspertin fikirlərini Valyuta.az-a şərh edən iqtisadçı ekspert Akif Nəsirli bildirib ki, bu fikirləri səsləndirməklə Adnan Arşad antropogen fəaliyyətin ətraf mühitə təsirlərinin yumşaldılmasından danışıb: 

"Ətraf mühitə daha çox təsir edənlər isə ətraf mühit komponentləri ilə işləyənlər subyektlərdir. Bunların daha geniş kontangentləri isə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan fermerlərdir. Məsələn, bu gün fermerlər torpağı selləmə-suvarma vasitəsi ilə suvarırsa, torpağa daha çox azot verirsə, bəzi hallarda normadan daha çox suvarırsa, digər ərazilər suvarılmırsa, bu da müxtəlif vasitələrlə fermerlərin ətraf mühitə təsiri hesab edilir. Bu təsirlər bir çox hallarda eko sistemlərin ritmini pozur və ətraf mühitdə fəsadların yaranmasına səbəb olur. Bu qlobal problemlərə gətirib çıxarır". 

Akif Nəsirlinin sözlərinə görə, bu problemlərin aradan qaldırılması üçün isə Azərbaycan hökuməti bir çox işlər görə bilər:

"Məsələn, bu gün fermerlərin ən əsas əmək predmeti torpaq və su resurslarıdır. Azərbaycanda su axarlarına yaxın olan bir çox fermerlər bitkinin vetegasiya dövründə onu normadan çox və selləmə metodu ilə suvarır. Tez-tez suvarılan torpaq isə şoranlaşır. Bir tərəfdən torpaq şoranlaşır, digər tərəfdən suyun aşağı axarında isə fermerlər su qıtlığı yaşayır. O torpaqlar susuzluqdan deqradasiyaya uğrayır, yuxarıdakı torpaqlar isə tez-tez suvarıldığına görə şoranlaşaraq deqradasiyaya uğrayır. Bunun kimi digər aqrotexniki qaydalarla bağlı Azərbaycan hökuməti maarifləndirmə işləri aparmalıdır. Bilgiləndirmə olmalıdır ki, fermerlər əllərindəki resurslardan aqrotexniki qaydalara uyğun istifadə eləsinlər. Mən yalnız suyu misal gətirdim, ancaq suyun fəsadı o qədər böyükdür ki, Azərbaycanda hər il min hektarlarla ərazi şoranlaşaraq sıradan çıxır və bu da ətraf mühitə mənfi təsir edir. Bitki örtüyünü dəyişir, eko sistemlərin ritmini pozur və s. 

Səhv etmirəmsə, Kənd Təsrrüfatı Nazirliyinin 54 rayonda idarəsi var. Həmin idarələr bu gün demək olar ki, heç nə ilə məşğul olmur. Sanki onlar təkcə rayondakı havaya cavabdeh olurlar. Hansısa rayonda kənd təsərrüfatı ilə bağlı hadisə - kütləvi şəkildə heyvan tələfatı, kütləvi ziyanvericilərin hücumu və s. kimi hallara onlar heç bir cavabdehlik daşımırlar. Onların qarşısında nələrə cavabdehlikləri ilə bağlı məsələ qoyulmayıb, görəcəyi işlər konkretləşdirilməyib. 

Həmin idarələr rayonların fermerləri ilə mütəmadi əlaqə yaratmalıdır. Böyük torpaq sahələrinə malik olan fermerlərin əkin sahələrini, əllərindəki resursları nəzarətdə saxlamalıdırlar ki, bu resurslardan səhv, təcrübəsiz istifadə edib, həm özlərinə, həm də ətraf mühitə zərər vurmasınlar. Bu baxımdan irili-xırdalı bütün fermerlərə Azərbaycan hökuməti təsir etməli, onların qarşısında məsələ qaldırmalıdır. Nazirlik öz yerli idarələrinə bunu tapşırmalıdır. İdarələr də bu məsuliyyəti fermerlərin üzərinə qoymalıdır". 

Akif Nəsirlinin sözlərinə görə, Azərbaycanda müasir suvarma sistemlərinin geniş yayılmasına çalışılmalıdır:

"Azərbaycanda hazırda suvarılan 400 000 hektar torpağın 10 faizə yaxını müasir suvarma sistemləri ilə suvarılır. Cəmi 38 000 hektar ərazidə müasir sistem quraşdırılıb. Qalan ərazilərdə isə selləmə-sulama üsulu ilə suvarma aparılır və bu torpaqlar da şoranlaşaraq dövriyyədən çıxır. Bunun qarşısını almaq lazımdır. Bundan başqa işlədilən zəhərli preparatların təlimata uyğun yaşayış məntəqələrindən nə qədər kənarda istifadə olunmasına diqqət yetirilməlidir. Elə dərmanlar var ki, yaşayış məntəqələrindən 8-10 kilometr kənarda istifadə edilməlidir ki, bu, əhaliyə zərər verməsin. Amma çox təəssüf ki, birbaşa yaşayış məntəqəsinin yanlarında bu dərmalardan istifadə olunur, bu da tarlalarda işləyən işçilərin, kənd əhalisinin zəhərlənməsinə gətirib çıxarır. Əgər bu dərmanlardan insanlar zəhərlənirsə, bütün atmosfer, ətraf mühit və eko sistem zərər çəkir. Bu zərərlərin aradan qaldırılması üçün Azərbaycan fermerinə çox geniş spektorlu maarifləndirmə işləri aparmaq lazımdır. Onlar bəzən etdiklərinin fərqində olmur. Azərbaycan fermeri kifayət qədər savadsızdır, ona görə də hər fermeri öz sahəsi üzrə maarifləndirmək hökumətin qarşısında duran əsas vəzifələrdən biridir”. 

Davud