Bəlkə də NASA-nın ən ikonik yeniliklərindən biri onun skafandrıdır. 

Valyuta.az xəbər verir ki, son illərdə saysız-hesabsız şəkillərdə və videolarda nümayiş etdirilən bu kostyumlar astronavtları kosmosun təhlükələrindən qorumaq üçün hazırlanıb. Bu da Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan kənarda kosmos gəzintilərini və daha çoxunu həyata keçirməyə imkan verir. Təsəvvür etdiyiniz kimi, həmin kostyumlar inanılmaz dərəcədə mürəkkəbdir və bu da onların astronomik qiymətə olmasına gətirib çıxarır. 

Kosmosun tədqiqinin yeni dövrü ilə əlaqədar NASA-nın yüksək sürətli məlumat ötürmə imkanlarını, işıqları olan yüksək dəqiqlikli kameranı və daha çoxunu nəzərdə tutan yeni nəsil kosmik gəminin hazırlanmasını maliyyələşdirməsi təəccüblü deyil. Kosmik agentlik bu yeni nəsil kostyumu hazırlamaq üçün illər sərf edib.  NASA-nın Baş Müfəttişlik İdarəsi audit hesabatında kostyumların xərclənən yüz milyonlarla dollara görə çox bahalı olduğunu sübut edib. 

Bəs təkcə NASA-nın hazırladığı kosmik geyimin qiyməti nə qədərdir? Bu gün hamımıza tanış olan agentlik tərəfindən istehsal olunmuş skafandr “Extravehicular Mobility Unit” (EMU) adlanır və ilk belə geyim hələ 40 il əvvəl hazırlanıb. Astronavtlar üçün qoruyucu geyim kimi görünməsinə baxmayaraq, EMU, əslində, bir nəqliyyat vasitəsidir. Kostyum birləşdirilmiş müxtəlif çoxsaylı komponentlərə, o cümlədən həyati dəstək sistemi, dəbilqə və sair funksiyalara malikdir. NASA-nın Baş Müfəttişlik Ofisi tərəfindən 2017-ci il hesabatında qeyd edildiyi kimi , EMU-ların istismar müddəti 15 ildir. Hesabatda deyilir ki, bu kostyumların istehsal olunduğu ilkin proqram artıq köhnəlsə də, hazırda Beynəlxalq Kosmik Stansiyadakı (BKS) astronavtlar onların "yenilənmiş və qismən yenidən işlənmiş" versiyalarından yararlanır. Bundan başqa, skafandr astronavtları kosmosda təxminən səkkiz saat ərzində -185° C soyuqdan, 150° C istilikdən qoruya bilir. Kostyumlarda həmçinin pampers və xüsusi burun, baş qaşıyan düymələr və bir sıra funksiyalar mövcuddur.

Bir skafandr üçün vahid qiymət etiketi yoxdur, çünki illər ərzində müxtəlif versiyalar mövcud olub və onların dəqiq xərclərini hesablamaq çətindir. Bununla belə, əksər mənbələr, hesabatlar ictimaiyyətə bir kostyumun hazırlanmasına və istehsalına nə qədər pul xərcləndiyi barədə təxmini fikirlər verir. Təkmilləşdirilmiş EMU-ların arxasında duran istehsalçı “ILC Dover”, hər kostyum üçün təxminən iki milyon dollar qiymət müəyyənləşdirib. Ancaq NASA-nın saytında hələ də qorunub saxlanılan 1994-cü ilin hesabatında onların son dəyərini hesablayarkən bu geyimlərin birdəfəlik kostyumlar olmaması və təkrar istifadəsinin mümkünlüyünün nəzərə alınmasının vacibliyi də vurğulanıb. 

Delaver Universitetindən verilən açıqlamada, “ILC Dover” tərəfindən “Apollon” dövrünə aid skafandrın 1960-cı illərdə istehsalı üçün 75.000-100.000 dollar xərcləndiyi bildirilib. Bunun indiki xərclərə ekvivalenti isə təxminən yarım milyon dollardır. Həmçinin şirkət bu kostyumların heç də bütün hissələrini hazırlamamışdı. Yəni digər podratçılar və onların töhfələri ilə birlikdə NASA-nın ümumi xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə yüksək idi. “Insider”, 1974-cü ildə hazırlanmış skafandrın vahidinin təxmini qiymətinin 15-22 milyon dollar aralığında olduğunu bildirib. O vaxtdan bəri inflyasiyalar da nəzərə alınanda, qiymət bu gün təxminən 150 milyon dollara qədər artır. 

NASA artıq XEMU adlandırdığı yeni nəsil skafandrların inkişafı üzərində işləyir. Bu kostyumlar gələcəkdə planlaşdırılan “Artemida” və “Gateway” missiyaları da daxil olmaqla müxtəlif missiyalarda astronavtlar tərəfindən istifadə ediləcək. Baş müfəttişliyin hesabatı, auditin aparıldığı 2008 və 2021-ci illər arasında NASA-nın yeni nəsil kostyum texnologiyasını inkişafı üçün 420 milyon dollar xərclədiyini ortaya qoyub. XEMU-ların qiyməti ilə bağlı dəqiq rəqəm yoxdur, lakin NASA-nın baş müfəttişliyi kosmik agentliyin çox güman, bu kostyumları 2025-ci ilin aprelinə qədər istifadəyə hazır vəziyyətə gətirə bilməyəcəyini qeyd edib. Həmin vaxta qədər isə NASA böyük ehtimalla kosmik geyimlərə, o cümlədən təkmilləşdirmə və montaj xərclərinə bir milyard dollardan çox xərclənmiş olacaq. Audit hər bir XEMU-nun qiymətinin təxminən 500 milyon dollar olacağını müəyyənləşdirib.

Elmir